Hud suresi 17-ci ayetin tefsiri

[Elmeddin er-Rafizi]

BİSMİLLAHİR RAHMANİR RAHİM
HAMD OLSUN ALEMLERİN RABBİNE
VE SELAM OLSUN MEVLAMIZ MUHAMMEDE VE TERTEMİZ EHLİ BEYTİNE

bundan sonra... değerli kardeşlerimiz bir yandan Kuran ve Sünneti Nebevi s.a.a ışığında İslam gerçeklerini, Ehli Beyt a.s’ın velayetini aktarmaya, bir yandan da nasibilerin kendi kaynakları ışığında onların sapıklıklarını belgelemeye devam ediyoruz. bugünükü çalışmamız yine Kuranda imam Ali a.s hakkında nazil olmuş ayetlerden biri yani Hud suresinin 17-ci ayeti üzerine olacaktır. ALLAH c.c bu ayette buyuruyor ki:

• [li]أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ
  Rabbinin tarafından açık bir delile dayanan ve kendisini Rabbinden bir şahidin izlediği kimse yalnız dünyalık isteyen kimse gibi midir?
  
  Hud suresi 17-ci ayet[/li]

bu ayette geçen “Rabbinin tarafında açık bir delile dayanan” ifadesi ile Efendimiz s.a.a, “Rabbinden bir şahid” ifadesi ile ise imam Ali a.s kast edilmiştir ve ayetin tefsiri konusunda Şia ve ehli sünnet kaynaklarından bir çok sahih hadis mevcuttur.

1. Şia kaynaklı hadisler: bu ayetin tefsiri konusunda şia alimlerinden Saffar, Ayyaşi, Kuleyni ve Müfid gibi büyük muhaddis ve müfessirler r.a değişik senedler ile Ehli Beyt imamlarından a.s bu ayetin Hz. Ali a.s hakkında nazil olduğunu rivayet etmiştirler. biz örnek için bu hadislerden bir kaçını aktaracağız:

[img width=224 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-kuleyni2.jpg[/img][img width=224 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-kuleyni11.jpg[/img]

resimde gördüğünüz Şii ve Sünnilerin güvenilirliği hususunda ittifak ettikleri Sikatul İslam (İslam’ın güvenci) Şeyh Kuleyni r.a'ın "el-Kafi" kitabıdır, işaretlediğim yerde şu ifadeler var:

• [li]وبهذا الاسناد عن معلى بن محمد، عن الحسن بن علي، عن أحمد بن عمر الحلال قال: سألت أبا الحسن (عليه السلام) عن قول الله عزوجل: ” أفمن كان على بينة من ربه ويتلوه شاهد منه ” فقال: أمير المؤمنين صلوات الله عليه الشاهد على رسول الله (صلى الله عليه وآله)، ورسول الله (صلى الله عليه وآله) على بينة من ربه
  ...Ahmed b. Ömer el-Hallal dedi ki: Ebul Hasan (imam Rıza a.s)’a "Rabbinin tarafından açık bir delile dayanan ve kendisini Rabbinden bir şahidin izlediği kimse..." (Hud, 17) ayetini sordum, imam a.s dedi ki: «Emirelmüminin (imam Ali a.s) Rasulullah s.a.a’nin şahididir ve Rasulullah da Rabbinden açık bir delile dayanmaktadır.»
  
  Kuleyni r.a, "el-Kafi", 1/112, hadis 3[/li]

Bu hadisin senedi zayıftır, zira hadisin senedinde kırmızı ile işaretlediğim ravi Mualla b. Muhammed vardır ki, o zayıftır. Ancak, Kuleyni r.a’ın şeyhi ve imam Hasan Askeri a.s’ın sahabesi olan Muhammed b. Hasan es-Saffar r.a bu konuda sahih senedli bir hadis rivayet etmiştir:

[img width=224 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-saffar.jpg[/img][img width=222 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-saffar1.jpg[/img]

resimde gördüğünüz imam Hasan Askeri a.s’ın sahabesi olan Muhammed b. Hasan es-Saffar r.a’ın "Besair ed-Derecat" adlı kitabıdır, işaretlediğim yerde şu ifadeler vardır:

• [li]حدثنا محمد بن الحسين عن عبد الله بن حماد عن أبي الجارود عن الأصبغ بن نباته قال قال أمير المؤمنين عليه السلام لو كسرت لي وسادة فقعدت عليها لقضيت بين أهل التورية بتوراتهم وأهل الإنجيل بإنجيلهم وأهل الزبور بزبورهم وأهل الفرقان بفرقانهم بقضاء يصعد إلى الله يزهر والله ما نزلت آية في كتاب الله في ليل أو نهار الا وقد علمت فيمن أنزلت ولا ممن مر على رأسه المواسى من قريش الا وقد نزلت فيه آية من كتاب الله تسوقه إلى الجنة أو إلى النار فقام إليه رجل فقال يا أمير المؤمنين ما الآية التي نزلت فيك قال له اما سمعت الله يقول أفمن كان على بينة من ربه ويتلوه شاهد منه (1) قال رسول الله صلى الله عليه وآله على بينة من ربه وانا شاهد له فيه واتلوه معه
  ...Esbağ b. Nubate dedi ki: Emirelmüminin (imam Ali a.s) dedi ki: "...VALLAHi gece veya gündüz Kur’an’dan inen her ayetin kim hakkında indiğini biliyorum. Başından önemli bir olay geçen herkes hakkında mutlaka onu cennete veya cehenneme sevk eden bir Kur’an ayeti inmiştir." Sözlerinin burasında biri ayağa kalkarak imam a.s’a "ya Emirelmüminin, senin hakkında hangi ayet indi?" diye sordu. imam a.s adama dedi ki: «Yüce ALLAH’ın "Hiç böyleleri, şu kimse gibi olur mu ki, o Rabbinden bir delil üzerinde bulunur, ayrıca O’ndan bir şâhid de onu takib eder." (Hûd, 17) buyurduğunu işitmedin mi? Rasulullah s.a.a Rabbinden gelmiş bir beyyine üzerinde olandır ve ben de onun ondan olan şahidiyim"
  
  Saffar r.a, "Besair ed-Derecat", sayfa 166, hadis 2[/li]

Saffar r.a’ın rivayet ettiği bu hadisin senedi muttasıl ve ravileri de sika (güvenilir)’dir. bu hadisi Muhammed b. Mesud el-Ayyaşi r.a "Tefsiri Ayyaşi", 2/143’de Cabir el-Cufi’den, o Abdullah b. Yahya’dan, o da imam Ali a.s’dan; Fırat b. İbrahim el-Kufi r.a "Tefsiri Fırat", sayfa 190’da Ubeyd b. Kesir’den, o Abdullah b. Yahya’dan, o da imam Ali a.s’dan rivayet etmiştir. yani hadis 3 ayrı sened ile varid olmuştur. Biz inşaALLAH şimdi Saffar r.a’ın hadisinin senedindeki raviler hakkında bilgi vereceğiz.

1-1. Esbağ b. Nubate (الأصبغ بن نباته): hadisimizin ilk ravisi olan bu şahıs iki imamın Hz. Ali ve Hz. Hasan a.s’ın sahabesidir, güvenilir bir ravi ve yüce değerli bir kişidir. Şeyh Muhyiddin el-Mamekani r.a onun hakkında diyor ki:

• [li]من أوثق الثقات، وكفى فخراً وجلالة له عدّ أمير المؤمنين(عليه السلام) له من ثقاته، فالرجل ثقة ثقة ثقة، بلا ريب عندي
  güvenilirlerin en güveniliridir, onun yüceliğine Emirelmüminin a.s’ın onu güvenilirlerden sayması yeterlidir ve bu şahıs bizim nezdimizde şüpheye yer olmadan sika, sika ve sika (güvenilir)’dir.
  
  Mamekani r.a, "Tenkihul Makal", 11/136, 2593-cü ravi[/li]

1-2. Ebul Carud (أبو الجارود): hadisimizin ikinci ravisidir, Cevheri onun hakkında diyor ki:

• [li]زياد بن المنذر: أبو الجارود الهمداني من أصحاب الصادق والباقر (ع) زيدي المذهب ثقة
  Zeyd b. Munzir, Ebul Carud el-Hemedani, Bakır ve Sadık a.s’ın ashabındandır, zeydiyye mezhebindendir, sika (güvenilir)’dir.
  
  Cevheri, "Müfid min mucem ricalil hadis", sayfa 235, 4815-ci ravi[/li]

1-3. Abdullah b. Hammad (عبد اللّه بن حمّاد): hadisin üçüncü ravisi ve imam Kazım a.s’ın sahabesidir, Seyyid Ebul Kasım el-Hoi r.a biografisinde diyor ki:

• [li]عبد اللّه بن حمّاد الانصارى
  Abdullah b. Hammad el-Ensari
  
  قال النجاشي: عبداللّه بن حمّاد الانصارى: من شيوخ أصحابنا
  Necaşi r.a dedi ki: "Abdullah b. Hammad el-Ensari, ashabımızın şeyhlerindendir."
  
  Seyyid Ebul Kasım el-Hoi r.a, "Mucem ricalil hadis", 11/186, 6835-ci ravi[/li]

1-4. Muhammed b. Hüseyin (محمد بن الحسين): üç imamın Hz. Cevad et-Taki, Hz. Hadi en-Naki ve Hz. Askeri a.s’ın ashabındandır. Seyyid Ebul Kasım el-Hoi r.a biogarfisinde diyor ki:

• [li]محمد بن الحسين بن أبي الخطّاب
  Muhammed b. Hüseyin b. Ebul Hattab
  
  قال النجاشي: محمد بن الحسين بن أبي الخطّاب، أبو جعفر الزيّات الهمدانى، واسم أبي الخطّاب زيد: جليل من أصحابنا، عظيم القدر، كثير الرواية، ثقة، عين، حسن التصانيف، مسكون إلى روايته
  وقال الشيخ (608): محمد بن الحسين بن أبي الخطّاب، كوفي، ثقة
  وعدّه الكشّي من العدول والثقات، من أهل العلم
  وعدّه ابن شهر آشوب، تارة من ثقات أبي جعفر محمد بن علي عليهما السلام. المناقب: الجزء 4، باب إمامة أبي جعفر الثاني عليه السلام، في (فصل في المقدّمات). وأخرى، من ثقات أبي محمد الحسن العسكري عليه السلام، باب إمامة أبي محمد الحسن العسكري عليه السلام، في (فصل في المقدمات)
  Necaşi r.a dedi ki: “Muhammed b. Hüseyin b. Ebul Hattab, Ebu cafer ez-Zeyyat el-Hemedani. Ashabımızın büyüklerinden, kadri yüce, çok hadis duyup rivayet eden, sika (güvenilir), seçkin, güzel tasnifler sahibi olan bir kişidir”
  ve Şeyh (Tusi r.a) dedi ki: “Muhammed b. Hüseyin b. Ebul Hattab el-Kufi, sika (güvenilir)’dir”
  ve Keşşi r.a (onu) ilim ehlinden olan adil ve sikat (güvenilir) şahıslardan saymıştır.
  ve ibni Şehraşub onu Ebu Cafer Muhammed b. Ali (imam Taki a.s) ve Ebu Muhammed Hasan el-Askeri (imam Askeri a.s)’ın sika (güvenilir) sahabelerinden kabul etmiştir.
  
  Seyyid Ebul Kasım el-Hoi r.a, “Mucem ricalil hadis”, 16/308, 10581-ci ravi[/li]

görüldüğü gibi hadisimizin tüm ravileri sika (güvenilir)’dir, ravilerden sadece Ebul Carud şia değildir ki, bunun da zararı yoktur. Şia olmayan fakat sika (güvenilir) olan ravilerin senedinde yer aldığı hadislere şia hadis ilminde muvassak hadis denir ve bu hadis hüccettir.

2. sünni kaynaklı hadisler: ayetin tefsiri hakkında ehli sünnet alimlerinden ibni Ebi Hatem, ibni Asakir, ibni Merdeveyh ve başkaları sahabeden ibni Abbas ve imam Ali a.s’dan hadisler rivayet etmiştirler.

[img width=223 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-ibni-ebi-hatem.jpg[/img][img width=224 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-ibni-ebi-hatem1.jpg[/img][img width=224 height=350]http://velayet.files.wordpress.com/2012/11/hud-17-ibni-ebi-hatem2.jpg[/img]

resimde gördüğünüz ehli sünnet hadis, rical ve tefsir alimi ibni Ebi Hatem’in "Tefsiri ibni Ebi Hatem" diye meşhur olan Kuranı Kerim tefsiridir. işaretlenmiş yerde şu ifadeler var:

• [li]ذُكِرَ ذُكِرَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ الطَّحَّانِ ، ثنا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ ، ثنا قَيْسٌ ، عَنِ الأَعْمَشِ ، عَنِ الْمِنْهَالِ ، عَنْ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ ، قَالَ : قَالَ عَلِيٌّ : مَا فِي قُرَيْشٍ مِنْ أَحَدٍ إِلا وَقَدْ نَزَلَتْ فِيهِ أَيَّةٌ مِثْلَ مَا نَزَلَ فِيكَ ، قَالَ : وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ
  ...Abbad b. Abdullah dedi ki: Ali şöyle dedi: "Kureyşli hiçbir kimse yok ki, hakkında Kur’an ayeti inmemiş olsun" (kendisine) "senin hakkında hangi ayet indi?" denilince (Ali) dedi ki: "Hiç böyleleri, şu kimse gibi olur mu ki, o Rabbinden bir delil üzerinde bulunur, ayrıca O’ndan bir şâhid de onu takib eder" (Hud suresi 17-ci ayet)
  
  ibni Ebi Hatem, "Tefsiri ibni Ebi Hatem", 6/2014-2015, hadis 11612[/li]

ayetin tefsiri hakkındakiehli sünnet kaynaklarından yer alan diğer hadisleri bir başka ehli sünnet alimi olan Suyuti "Durrul Mensur" adlı tefsir kitabında bir araya toplamıştır. Suyuti bu ayetin tefsirinde diyor ki:

• [li]أخرج ابن أبي حاتم وابن مردويه وأبو نعيم في المعرفة عن علي بن أبي طالب رضي الله عنه قال: ما من رجل من قريش إلا نزل فيه طائفة من القرآن فقال له رجل: ما نزل فيك ؟ قال: أما تقرأ سورة هود أفمن كان على بينة من ربه ويتلوه شاهد منه رسول الله صلى الله عليه وسلم على بينة من ربه وأنا شاهد منه
  ibni Ebi Hatem, ibni Merdeveyh ve Ebu Nuaym şöyle rivayet etmiştirler: Ali b. Ebu Talib r.a dedi ki: "Kureyşli hiçbir kimse yok ki, hakkında Kur’an ayeti inmemiş olsun." Sözlerinin burasında birinin "senin hakkında hangi ayet indi?" diye sorması üzerine şöyle cevapverdi: "Sen Hud suresindeki "Hiç böyleleri, şu kimse gibi olur mu ki, o Rabbinden bir delil üzerinde bulunur, ayrıca O’ndan bir şahid de onu takib eder." şeklindeki ayeti okumuyor musun? ALLAH’ın Resulü Rabbinden gelmiş bir beyyine üzerinde olandır ve ben de ondan olan şahidim"
  
  وأخرج ابن مردويه وابن عساكر عن علي رضي الله عنه في الآية قال: رسول الله صلى الله عليه وسلم على بينة من ربه وأنا شاهد منه
  ibni Merdeveyh ve ibni Asakir şöyle rivayet etmiştirler: Ali r.a bu ayet hakkında dedi ki: "Rasulullah s.a.a Rabbinden gelmiş bir beyyine üzerinde olandır ve ben de ondan olan şahidim"
  
  Suyuti, "Durrul Mensur", Hud 17-ci ayetin tefsiri[/li]

2-1. isnad analizi: görüldüğü gibi ayetin tefsiri hakkında ehli sünnet kaynaklarında da değişik senedli hadisler rivayet edilmiştir. Biz burada ibni Ebi Hatem’in rivayet ettiği hadisin senedini incelemekle yetineceğiz.

Abbad b. Abdullah (عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ): hadisimizin ilk ravisidir, güvenilir bir ravidir, Nesai, ibni Sad, ibni Hibban ve el-İcli onun güvenilirliğini onaylamıştırlar. el-İcli biografisinde diyor ki:

• [li]عباد بن عبد الله الاسدي كوفى تابعي ثقة
  Abbad b. Abdullah el-Esedi el-Kufi, tabbindendir, sika (güvenilir)dir.
  
  el-İcli, "Marifet es-Sikat", 2/17, 840-cı ravi[/li]

nasibi rical alimlerinden ibni Hibban da Abbad b. Abdullah’ın sika (güvenilir) olduğunu onaylayarak onu "es-Sikat (güvenilirler)" kitabında zikretmektedir, bkz: ibni Hibban, "es-Sikat", 5/141, 4268-ci ravi

bir başka sünni hadis ve rical alimi Taberi "Tehzibul Asar" adlı kitabında Munhil b. Amr –> Abbad b. Abdullah –> imam Ali a.s –> Rasulullah s.a.a senedi ile gelen bir hadisi aktardıktan sonra hadis hakkında diyor ki:

• [li]وهذا خبر عندنا صحيح سنده
  ve bu haberin senedi bizim nezdimizde sahihtir.
  
  Taberi, "Tehzibul Asar", 4/55-56, 1367-ci hadis[/li]

yani Taberi’ye göre Abbad b. Abdullah sika (güvenilir)’dir. eğer nasibiler Abbad b. Abdullah’ı Buhari ve Ali el-Medeni’nin cerh ettiğinden dolayı itiraz ederlerse cevaben deriz ki, öncelikle bu cerhler müphemdir, müfesser değildir o yüzden kabul edilmez. Saniyen, hatta bu cerhlerin doğruluğunu farzetsek bile bu hadisi zayıf değil, hasen seviyesine düşürür.

Munhil b. Amr (المنهال ابن عمرو): hadisimizin ikinci ravisi olan bu şahıs da ehli sünnet nezdinde güvenilir bir ravidir, ez-Zehebi onun biografisinde diyor ki:

• [li]المنهال ( خ ، 4 ) ابن عمرو أبو عمرو الأسدي ، مولاهم الكوفي
  Munhil b. Amr, Ebu Amr el-Esedi, Kufelilerin mevalisi
  
  وثقه يحيى بن معين وغيره ، وقال الدارقطني : صدوق
  Yahya b. Main ve başkaları güvenilirliğini onaylamıştırlar ve Darektuni demiştir ki: "sadıktır"
  
  ez-Zehebi, "Siyer", 5/184[/li]

ek olarak şunu da belirtelim ki, Munhil b. Amr “Sahihi Müslim” hariç “Sahihi Buhari”de dahil kutubi sitte kitaplarının ravisidir.

Ameş (الاعمش): hadisimizin üçüncü ravisi ve büyük ehli sünnet alimidir, ez-Zehebinin onun hakkında saydığı lakaplar bile kim olduğunu göstermek için yeterlidir:

• [li]الاعمش (ع) سليمان بن مهران، الامام شيخ الاسلام، شيخ المقرئين والمحدثين، أبو محمد الاسدي
  el-Ameş: Süleyman b. Mihran, imam, şeyhul İslam, müfessir ve muhaddislerin şeyhi, Ebu Muhammed el-Esedi
  
  ez-Zehebi, "Siyer", 6/226, 110-cu ravi[/li]

eğer Ameş’in bu hadisi muanan ile rivayet ettiği, kendisinin müdelles olduğu ve müdellesin de muanan hadisinin kabul edilmediği yönünden itiraz ederse deriz ki: Ameş’in müdelles (hadiste tedlis yapan) olduğu ve müdelles (hadiste tedlis yapan)‘ın da muanan hadisinin kabul edilmeyeceği doğrudur ancak Ameş’in hadisi yine de sahih’tir. çünkü nasibiler nezdinde Ameş’in tedlisi makbuldür. Bu konuda nasibi muhaddis Ebu Davud diyor ki:

• [li]سمعت أحمد سُئل عن الرجل يُعرف بالتدليس، يُحتج فيما لم يقل فيه سمعت ؟ قال: لا أدري.فقلت: الأعمش متى تصاد له الألفاظ؟ قال: يضيق هذا، أي أنك تحتج به
  Ahmed’e tedlis ile tanınan sema’a dalalet eden lafızları kullanmayanlar hakkında sordum, dedi ki: "kimi kastediyorsun?" dedim ki: "Ameş’i" dedi ki: "ondan kabul edilir ve onunla ihticac edilir"
  
  Ebu Davud, "Sualatul Ahmed", sayfa 138[/li]

Kays (قيس بن الربيع): bu ravi de önceki ravilerimiz gibi güvenilir bir ravidir, ehli sünnet rical alimi el-Mizzi onun biografisinde diyor ki:

• [li]قيس (5) بن الربيع الاسدي، أبو محمد الكوفي من ولد قيس بن الحارث
  Kays b. Rebia el-Esedi, Ebu Muhammed el-Kufi, Kays b. Haris’in evlatlarındandır.
  
  وقال حاتم (2) بن الليث الجوهري، عن عفان: كان قيس ثقة يوثقه الثوري، وشعبة
  ve Hatem b. Leys el-Cevheri Affan’dan rivayet ederek dedi ki: "Kays sika (güvenilir)dir, Sevri ve Şube onun güvenilirliğini onaylamıştırlar."
  
  el-Mizzi, "Tehzib el-Kemal", 24/25, ravi 4903[/li]

İshak b. Mansur (إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ): ehli sünnet kaynaklarında kendisinden hadis rivayet edilmiş ve ehli sünnetin büyük rical alimleri onun güvenilirliğini onaylamıştırlar. Şeyhimiz Tebesi r.a sünni kaynaklarda kendilerinden hadis rivayet edilmiş olan Şii ravilerin bografisini içeren kitabında onun hakkında şu bilgileri veriyor:

• [li]إسحاق بن منصور السلولي
  İshak b. Mansur es-Selvili
  
  قال العجلي : كوفي ، ثقة
  وقال ابن حجر : صدوق
  وقال عثمان بن سعيد الدارمي ، عن يحيى بن معين : ليس به بأس
  İcli dedi ki: "Kufeli’dir, sika (güvenilir)dir"
  ibni Hacer dedi ki: "sadıktır"
  Osman b. Said ed-Daremi Yahya b. Main rivayet etti ki: "ondan sorun yoktur"
  
  رواياته في الكتب الستة
  صحيح البخاري، ومسلم، وسنن أبي داود
  Sahihi Buhari, Sahihi Müslim ve Süneni Ebu Davud’da ondan rivayet edilmiştir.
  
  Şeyh Tebesi r.a, "Ricaluş Şia fi esanid es-Sünne", sayfa 44, 6-cı ravi[/li]

Hüseyin b. Yezid et-Tahhan (الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ الطَّحَّانِ): hadisimizin sonuncu ravisdir, güvenilirdir, el-Mizzi onun biogarfisinde diyor ki:

• [li]الحسين بن يزيد بن يحيى الطحان الانصاري، أبو علي، قيل: أبو عبد الله الكوفي
  Hüseyin b. Yezid b. Yahya et-Tahhan el-Ensari, Ebu Ali, "Ebu Abdullah" da denilmiştir, Kufeli’dir.
  
  وذكره ابن حاتم في الثقات
  ibni Hibban "es-Sikat (güvenilirler)" kitabında zikr etmiştir.
  
  el-Mizzi, "Tehzib el-Kemal", 6/500-501, 1349-cu ravi[/li]

eğer nasibi Hüseyin b. Yezid hakkında Ebu Hatem’in "leyyin" dediğinden dolayı itiraz ederse cevaben derim ki, Ebu Hatem ravileri cerh etmekte şiddetli davranmaktadır ve bu yüzden onun cerh hükmü verdiği raviyi bir başkası tevsik ederse şu halde tevsik edene itibar edilir. sufi muhaddis Memduh tevessül hakkındaki kitabında bu konuda diyor ki:

• [li]وقال الذهبي في ” السير ” أيضا (13 / 260): إذا وثق أبو حاتم رجلا فتمسك بقوله فإنه لا يوثق إلا رجلا صحيح الحديث، وإذا لين رجلا أو قال: لا يحتج به فتوقف حتى ترى ما قال غيره فيه، فإن وثقه أحد فلا تبن على تجريح أبي حاتم
  hafız ez-Zehebi "Siyer", 13/260’da diyor ki: "eğer Ebu Hatem bir kişiyi tevsik ederse ona sarıl, çünkü o sahih hadis sahibi olanlardan başkasını tevsik etmez. ama eğer bir raviyi zayıflatsa veya "onunla ihticac edilmez" dese o zaman dur! Ve başkalarının o ravi hakkında ne dediğine bak, eğer birisi o raviyi tevsik ederse Ebu Hatim’e tabi olma"
  
  Mahmud Said Memduh, "rafae munazara", sayfa 138[/li]

ek olarak şunu da bildirmek isterim ki, ibni Ebi Hatem kendisi tefsirinin mukaddimesinde (sayfa 14) kitabına ancak sahih hadisler aldığını beyan etmiştir, bkz: ibni Ebi Hatem, "Tefsiri ibni Ebi Hatem", sayfa 14

yani ibni Ebi Hatem’in şehadetine göre bu hadis sahih’tir. velhamdulillahi Rabbil alemin.