Fatiha suresi 6 ve 7. ayetlerin Tefsiri

[BEYZA]

AYETLERİN AÇIKLAMASI

"Bizi doğru yola hidayet et. Kendilerine nimet verdiğin... kimselerin

yoluna."


Hidayet kavramının anlamı, "sırat=yol" kelimesini açıklarken

açıklık kazanacaktır. Sırat, tarîk ve sebil, anlam olarak birbirine

yakın kavramlardırlar. Yüce Allah, sıratı (yolu) müstakim (doğru)

olmakla nitelendiriyor. Sonra bunun, Allah'ın nimet verdiği

kimselerin izlediği yol olduğunu açıklıyor. Şu hâlde, niteliği bu olan

ve kulların iletilme (hidayet) isteğine konu olan yol, ibadetin hedefidir.

Yani, kul Rabbinden istiyor ki, kulluğu sırf bu yolun sınırları içinde

kalsın.



Bunun açıklaması şöyledir: Yüce Allah, kitabında insan türü için,

daha doğrusu tüm varlıklar için, kendisine doğru yol alırlarken

izleyecekleri yolu belirlemiştir. Yüce Allah bu hususla ilgili olarak

şöyle buyuruyor: "Ey insan, muhakkak sen, Rabbine doğru varan

bir yol üzerinde çabalayıp durmaktasın, nihayet O'na varacaksın."

(İnşikak, 6) "Dönüş O'nadır." (Teğâbun, 3) "Dikkat edin, bütün işler

sonunda Allah'a döner." (Şûrâ, 53) Bunun gibi daha birçok ayet

açıkça gösteriyor ki tüm varlıklar, bir yolu kat etmekte ve yüce Allah'a

doğru yol almaktadırlar.



Sonra şu gerçeği ortaya koymuştur: Tek bir özelliğe sahip tek

bir yol söz konusu değildir. Yol, ikiye ayrılmaktadır. Nitekim yüce

Allah şöyle buyuruyor: "Ey Âdem oğulları! Ben size, 'Şeytana tapmayın,

o sizin apaçık düşmanınızdır. Bana tapın, doğru yol budur.'

diye? bir-dirmedim mi" (Yâsîn, 60-61)

[BEYZA]

Ynt: Fatiha suresi 6 ve 7. ayetlerin Tefsiri

Şu hâlde, bir doğru yol var, bir de onun ötesinde başka bir yol.

Bir ayette şöyle buyuruluyor: "Ben pek yakınım. Bana dua ettiği

zaman, dua edenin duasına cevap veririm. Öyleyse, onlar da benim

çağrıma cevap versinler ve bana iman etsinler. Umulur ki

doğru yolu bulmuş olurlar." (Bakara, 186) Bir diğer ayette de şöyle

buyuruluyor: "Bana dua edin, duanızı kabul edeyim. Bana kulluk

etmekten büyüklenenler, aşağılanarak cehenneme gireceklerdir."

(Mü'min, 60) Böylece yüce Allah, kendisinin kullarına yakın olduğunu

ve kendisine en yakın yolun kendisine yönelik ibadet ve

dua yolu olduğunu açıklamıştır. Sonra inanmayanları nitelendirirken

de şöyle buyurmuştur: "Onlar uzak bir yerden çağırılıyorlar."

(Fussilet, 44) Burada, inanmayanların izledikleri yolun hedefe çok

uzak olduğu belirtilmiştir.



Bununla anlaşılıyor ki, Allah'a giden iki yol vardır: Biri yakın; ki

bu, müminlerin yoludur. Diğeri de uzak; ki bu da başkalarının yoludur.

Bu, bir yol ayrılığıdır. Bir başka yol ayrılığı daha var ki, yüce

Allah şu ayette ona işaret etmektedir: "Bizim ayetlerimizi yalanlayan

ve onlara inanmaya tenezzül etmeyenlere, göğün kapıları

açılmayacaktır." (A'râf, 40) Hiç kuşkusuz, yolcuların yürüdükleri bir

yol olmasaydı, kapı bir anlam ifade etmezdi. Şu hâlde, aşağıdan

yukarıya doğru giden bir yol vardır.



Yüce Allah, bir başka ayette de şöyle buyuruyor: "Kimin üstüne

gazabım inerse, artık o düşmüştür." (Tâhâ, 81) İfadenin orijinalinde

geçen "heva" fiili, aşağı doğru düşmek anlamını ifade eder.

Şu hâlde, bir de aşağıya doğru yuvarlanırken de izlenen bir yol

vardır. Sonra yüce Allah şöyle buyuruyor: "Kim küfrü imanla değişirse,

artık dümdüz yoldan sapmış olur." (Bakara, 108) Burada yüce

Allah "sapıtmıştır" diyerek doğru yoldan ayrılmayı şirk olarak nitelendirmiştir.



Bu durumda, insanlar tuttukları yol itibariyle üç grup hâlinde

değerlendirilmektedir:



a) Yukarıya doğru yol alanlar. Bunlar, Allah'ın ayetlerine inanan,

ona kulluk sunmada büyüklenmeyen kimselerdir.



b) Aşağı doğru yol alanlar. Bunlar, Allah'ın gazabına uğramış

kimselerdir.



c) Yoldan sapmış olanlar. Bunlar şaşkındırlar, nereye gideceklerini

bilmezler, sapıktırlar. "Kendilerine nimet verdiğin, gazaba

uğramamış ve de sapmamış kimselerin yoluna." ifadesinin bu sınıflandırmaya yönelik bir işaret içerdiğini söylemek mümkündür

[BEYZA]

Ynt: Fatiha suresi 6 ve 7. ayetlerin Tefsiri

Doğru yol, kesinlikle diğer iki yol değildir. Bununla gazaba

uğramışların ve sapmışların yollarını kastediyorum. Şu hâlde

doğru yol, sözü edilen ilk yoldur. Yani büyüklük taslamayan

müminlerin yoludur. Ancak yüce Allah bir ayette şöyle buyuruyor:

"Allah inananları ve kendilerine ilim verilenleri derecelerle

yükseltir." (Mücâdele, 11) Bu da gösteriyor ki, müminlerin yolu da

kendi içinde derecelere ayrılmaktadır.



Bunun izahı şöyledir: Her sapıklık şirktir, bunun tersi de doğrudur.

Yüce Allah'ın şu sözü bu gerçeği dile getirmektedir: "Kim

küfrü imanla değişirse, artık dümdüz yoldan sapmış olur." (Bakara,

108) Yüce Allah'ın şu sözü de bu anlamı pekiştirir niteliktedir:

"...'Şeytana tapmayın, o sizin apaçık düşmanınızdır. Bana tapın,

doğru yol budur.' Nitekim o, sizden birçok nesilleri saptırdı." (Yâsîn,

60-62) Kur'ân-ı Kerim şirki zulüm, zulmü de şirk olarak nitelendirir.

Kıyamet koptuktan sonra her iş sonuca bağlanınca, şeytanın

itirafını bize aktaran ayet-i kerime de bu anlamı destekler mahiyettedir:

"Ben, önceden beni Allah'a ortak koşmanızı da tanımamıştım

zaten. Doğrusu zalimler için acı bir azap vardır." (İbrâhîm,

22)



Aynı şekilde şu ayet-i kerimede olduğu gibi zulüm de sapıklık

olarak nitelendirilir: "İnananlar ve imanlarını zulümle karıştırmayanlar,

işte güven onlarındır ve doğru yolu bulanlar da onlardır."

(En'âm, 82) Bu anlamı, doğru yolu bulma ve sapıklık veya sapıklığı

izleyen azaptan güvende olmanın zulmün bertaraf edilmesi ve

imanın zulümle karıştırılmamasına bağlanmasından algılamak

mümkündür. Kısacası sapıklık, şirk ve zulmün konumu birdir. Bunlar

birbirlerinin vazgeçilmezleri, birbirlerinin pekiştiricileridirler. İşte,

"Bunların her biri diğerini tanımlar veya her biri aynı zamanda

diğeri demektir." derken bunu kastediyoruz. Ancak şunu da vurgulamak

gerekir ki bu, anlam aşamasında değil, mısdak aşamasında

böyledir.

[BEYZA]

Ynt: Fatiha suresi 6 ve 7. ayetlerin Tefsiri

Bunu bildikten sonra kesin olarak anlarsın ki, sapıkların yolundan

ayrı bir yol olan "doğru yol"da kesinlikle şirk ve zulüm söz

konusu olmadığı gibi, yine aynı kesinlikte sapma da söz konusu

olmaz. Kalplerin derinliklerinde bir küfür veya yüce Allah'ın hoşnut

olmadığı bir düşünce barınmaz. Bedenin organlarıyla bir günah fiili

veya itaatte bir kusur işlenmez. İşte teori ve pratik olarak gerçek

tevhit budur. Bu ikisinin arasında bir üçüncü yol yoktur. Haktan

sonra, sapıklıktan başka ne var ki?



Yüce Allah'ın şu sözü de bu açıklamayı pekiştirir niteliktedir:

"İnananlar ve imanlarını bir zulümle karıştırmayanlar, işte güven

onlarındır ve doğru yolu bulanlar da onlardır." (En'âm, 82) Bu ayette,

doğru yolun güvenli olduğu vurgulanıyor, tam hidayet vaat ediliyor.

Çünkü burada ism-i fail [muhtedûn=doğru yolu bulanlar] ifadesi

kullanılmış ve ism-i failin geleceğe delâlet ettiğini söylüyorlar.

Dikkat edilsin! Kuşkusuz, bu da doğru yolun niteliklerinden biridir.

Daha sonra yüce Allah, doğru yolun sahipleri olan bu kendilerine

nimet verilen kimseleri şöyle tanımlıyor: "Kim Allah'a ve Resul'e

itaat ederse, işte onlar Allah'ın kendilerine nimet verdiği

peygamberler, sıddîkler (gerçekler, dosdoğru kullar), (amellere

olan) şehitler ve sa-lihlerle birlikte olur ve onlar ne de güzel arkadaştır!"

(Nisâ, 69)



Yüce Allah bu ayette sözü edilen iman ve itaati, bu ayetten

önce şöyle tanımlamıştır: "Hayır, Rabbine andolsun ki, aralarında

çıkan anlaşmazlıklar hususunda seni hakem kılıp, sonra da verdiğin

hükmü, içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın tam anlamıyla

kabullenmedikçe inanmış olmazlar. Eğer biz, kendinizi öldürün

yahut yurtlarınızdan çıkın, diye bunu onlara farz etmiş olsaydık,

içlerinden pek azı müstesna, bunu yapmazlardı. Hâlbuki kendilerine

verilen öğüdü yerine getirselerdi, onlar için hem daha hayırlı,

hem de (imanlarını) daha pekiştirici olurdu." (Nisâ, 65-66)

Burada yüce Allah onları söz, davranış, iç ve dış görünüm olarak

kulluk açısından sağlam ve noksansız olarak nitelendiriyor. Bu

açıdan hiçbir hususu bu genellemenin dışında tutmuyor. Bununla

beraber, bu son ayette niteliklerine işaret edilen müminleri, kendilerine

nimet verilmiş olanların izleyicileri ve bağlıları olarak tanıtıyor

ve onların safından aşağıdaki bir safta yer aldıklarını belirtiyor.

Bunu "birlikte olur" tabiri ile "onlar ne de güzel arkadaştır!" ifadesinde

anlıyoruz. Çünkü aynı derecede olmaları söz konusu olsaydı,

"onlar, şu kimselerle birlikte olur." değil de, "onlar, şu kimselerdendir."

buyurulması gerekirdi.

[Elmeddin er-Rafizi]

Ynt: Fatiha suresi 6 ve 7. ayetlerin Tefsiri

paylaşı için Allah razı olsun kardeşim