Hz. Osman ve yandaşlarının Açık Nasslar karşısında ki içtihatları

[Mufazzal]

HZ. OSMAN VE YANDAŞLARININ KUR’ÂN VE RESULULLAH’IN AÇIK NASLARI KARŞISINDAKİ İÇTİHATLARI

HZ. OSMAN’IN KENDİ YAKINLARINA YAPTIĞI BAĞIŞLAR

Osman, kendi akraba ve yakınlarına oldukça bağlıydı. Onların durumunu gözetmek için çok sıkı bir şekilde uğraşıyor, onları diğerlerinden daha öncelikli tutuyordu. Osman, bu hususta birçok nasla muhalefet etmiştir. Hatta bu muhalefetler o kadar fazladır ki, onların tümünü burada anlatmak kitabın hacmini aşar. Onun yaptığı içtihatlar ilk iki halifenin içtihatlarının toplamından az değildir!

O, kendi akrabalarına (As oğulları) meydan vermede, onlara sayısızca bağışlarda bulunmada halkın eleştirisini ve inkılapçıların ayaklanmasını düşünmüyordu bile. Osman, As oğullarını ve Beni Ümeyye’yi serbest bırakma yolunda Kur’ân ve Peygamber (s.a.a)’in sünnetinde bulunan delilleri ve geçmiş iki halifenin bu konudaki tutumlarını görmezlikten gelerek, bunlar (Kur’ân, Sünnet ve ilk iki halifenin tutumları) karşısında içtihat etti. Halbuki Peygamber (s.a.a) şöyle buyurmuştur: “As Oğulları otuz kişiyi bulunca, Allah’ın malını elden ele dolaştırır, Allah’ın kullarını köle olarak kullanır ve Allah’ın dinini oyuncak haline getirirler.”

Hakim Nişaburi, bu hadisi kendi senediyle Hz. Ali (a.s), Ebuzer ve Ebu Said-i Hudri’den naklederek sahih bilmiştir. Zehebi Telhis’ul-Müstedrek’te hadisin sahih olduğunu itiraf etmiştir. Müstedrek-i Hakim, c. 4, s. 480.

As Oğulları’nın kınanması ve eleştirilmesi hususundaki sahih ve muteber hadisler tevatür haddine ulaşmıştır. Peygamber (s.a.a) bu azgın münafıkların vaziyetleri hakkında bir takım haberler vermiş ve onları lanetlemiştir. Biz, bunlardan bir bölümünü “Ebu Hureyre” adlı kitabımızda naklettik. Özellikle on dördüncü hadise yazılı haşiyeyi dikkatle okuyun.

İbn-i Ebi’l-Hadid şöyle yazıyor: “Ömer’in, Osman hakkındaki keskin görüşlüğü doğru çıktı. Zira; Osman, Beni Ümeyye’yi halkın başına çıkardı. İslam topraklarındaki eyalet ve sınırları onların eline verdi. Onlara birçok mülk, toprak ve araziyi tımar olarak verdi. Ermenistan onun zamanında fethedildi. Ermenistan’dan gelen ganimetin humusunu (beşte birini) alarak top yekun (amca oğlu) Mervan b. Hakem’e bağışladı. O zaman Abdurrahman b. Hanbel Cehmi şöyle dedi:

“Yaratıkların Rabbi Allah’a yemin olsun ki, Allah hiçbir şeyi abes olarak bırakmamıştır. Ya Rabbi, kendileri vesilesiyle bizleri imtihan etmek için fitneler oluşturdun. İki emin halife (Ebu Bekir ve Ömer) bize doğru yolu gösterdiler. Onlar hile yoluyla hatta bir dirhem bile elde etmediler. Onlar kendi işleri için (Beyt’ul-Maldan) bir dirhem bile harcamadılar. Ama sen (Osman), şehirlerin humusunu Mervan’a verdin. Yapmış olduğun bu çalışmalara yazıklar olsun, vay olsun!!!” Şerh-i Nehc’ül-Belağa, İbn-i Ebi’l-Hadid, c. 1, s. 66.

İbn-i Ebi’l-Hadid şöyle der: Abdullah b. Halid b. Üseyd, Osman’dan biraz bahşiş istedi. Osman da dört yüz bin dirhem ona verdi! Peygamber (s.a.a)’in sürgün ettiği, Ebu Bekir ve Ömer’in de affetmediği Hakem b. Ebu As’ı, Medine’ye getirerek yüz bin dirhem ona bağışladı.

Peygamber (s.a.a), pazarda Nehruz adlı bir yeri Müslümanlara vakfetmişti. Ama Osman orayı Mervan’ın kardeşi Haris b. Hakem’e tımar olarak verdi! Hz. Fatıma (a.s)’ın bazen miras, bazen de Peygamber (s.a.a) hediyesi adı altında istediği ve Peygamber (s.a.a)’in vefatından sonra elinden alınan “Fedek”i Mervan’a bağışladı.

Medine yaylalarında olan mera ve otlakları Müslümanların elinden alıp, Beni Ümeyye uşaklarına mahsus olmak üzere bağışta bulundu. Afrika, Batı Trablus vb. gibi yerlerden gelen ganimetlerin tümünü Abdullah b. Ubey Sarh’a bağışladı! Bu ganimetlere Müslümanlardan bir şahısı dahi ortak kılmadı.

Beyt’ul-Maldan, Mervan’a yüz bin dirhem verdiği gün, Ebu Süfyan’a da iki yüz bin dirhem bağışladı. Osman, kızı Ümmü Eban’ı Mervan’la evlendirdi. Beyt’ul-Malın haznedarı Zeyd b. Erkam, elinde bulunan kilitleri ve anahtarları Osman’a getirerek ağladı. Osman ise şöyle dedi: “Ben akrabalarıma bir malı bağışladığımda senin ağlaman mı gerekir?”

Zeyd: “Hayır! Ben bu malları Peygamber (s.a.a)’in zamanında, Allah yolunda harcadığın malların yerine aldığını zannettiğim için ağladım. Eğer Mervan’a yüz dirhem bile verseydin fazlaydı” dedi.

Osman: “Erkam’ın oğlu! Kilitleri at bakayım, senin yerine başkasını görevlendireceğim!” dedi.

İbn-i Ebi’l-Hadid şöyle diyor: “Ebu Musa Eş’ari, Irak’tan birçok malla geldi. Osman, bu malların hepsini Beni Ümeyye arasında taksim etti. Aişe adlı diğer kızını da Haris b. Hakem’le evlendirdi. Zeyd b. Erkam’ı işten aldıktan sonra bir defa daha ona (Haris b. Hakem’e) yüz bin dirhem bağışladı!

Osman’ın yaptığı diğer işler de Müslümanların itiraz etmesine sebep oldu. Osman, Ebuzer’i Rebeze’ye sürgün etti, Abdullah b. Mes’ud’u kaburgaları kırılıncaya kadar dövdü ve Ömer’in şer’i hadleri uygulamadaki metodunun tersine, şer’i cezaları uygulamada bir hayli pasifti... Bütün bu işlerine, Muaviye’ye, bir grup Müslüman’ı öldürmesini emrettiği mektupla son verdi.

Bütün bunlar, Medine halkından büyük bir çoğunluğun ve Mısır’dan Osman’ın bidatlerini kendisine bildirmek için gelen kalabalık bir insan selinin bir araya toplanmasına ve onu, yaptıklarından dolayı öldürmelerine neden oldu. Ama onu hilafetten azletmeleri ve öldürmekte acele etmemeleri gerekirdi.

Daha sonra İbn-i Ebi’l-Hadid şöyle diyor: “Hz. Emir’ul-Müminin Ali (a.s), Osman’ın kanının dökülmesinde herkesten daha suçsuzdu. Hz. Ali’nin kendisi birçok konuşmalarında buna değinmiştir. Örneğin şöyle buyuruyordu: “Allah’a yemin olsun ki, ben Osman’ı öldürmedim. Hatta onun öldürülmesine taraftar bile değildim.”

İbn-i Ebi’l-Hadid sözünün devamında da şöyle diyor: “Hz. Ali (a.s) sözünde doğruydu...”

Yazar: Osman’ın, bidatlerinin hepsini veya çoğunu, muhaddisler değişik yollarla mutevatir olarak nakletmiş ve inkarı mümkün olmayan bir şey olarak bilmişlerdir. Örneğin: Şehristani “el-Milel ve’n- Nihel” adlı kitabında (kitabın sahip olduğu önsözlerden dördüncüsünde) Osman’ın bu bidatlerini kesin ve inkarı imkansız olarak bildirmiştir.

Osman-ı Zünnureyn’in bu tür hadise ve bidatleri oldukça çoktur. Örneğin: Halkın bir kıraat okuması için Kur’ân’ların yakılması, zekat verilen sekiz gruptan olmamalarına rağmen savaşçılara zekat verilmesi, Ammar b. Yasir’in dövülmesi, Hormuzan’ı öldüren Ubeydullah b. Ömer’in kısas edilmemesi, Muhammed b. Ebu Bekir’le Mısır’a dönen topluluğun öldürülmeleriyle ilgili mektup yazması vb...

Bu konuda, Hz. Ali (a.s)’ın “Şıkşıkıyye” hutbesinde, Osman’ın hilafeti zamanındaki davranışını, halini ve yönetimini anlatan bölüme dikkatle bakmanız yeterlidir. Örneğin: -geçen sayfalarda da naklettiğimiz gibi- İmam Ali (a.s) şöyle buyurmuştur “... Neticede onların üçüncüsü hilafete ulaştı. Şişerek hilafet koltuğuna oturdu. Onun tek hüneri yemek ve yediğini çıkarmaktı. Amca oğulları da onunla beraber iş başına geçtiler. Bahar mevsiminde sahranın otlarını yutan aç develer gibi Allah’ın malını yuttular. Sonunda hayat defteri dürüldü. Yaptığı işler de çöküşünü hızlandırdı. Yuttuğu her şeyi dışarı çıkardı.”

[Mufazzal]

Ynt: Hz. Osman ve yandaşlarının Açık Nasslar karşısında ki içtihatları

OSMAN’IN YOLCULUK ESNASINDAKİ NAMAZI

Yolculuk esnasında dört rekatlık namazlar, kasr olarak iki rekata düşer. Yolculuğun tehlikeli olup olmaması namazların kısaltılarak kasr kılınmasında etkili değildir.

Kasr namazının meşru oluşu Kitap, Sünnet ve Müslümanların icması ile ispatlanmıştır. Allah (c.c) şöyle buyuruyor: “Yer yüzünde sefere çıktığınızda kafirlerin size kötülük etmesinden endişe ederseniz, namazı kısaltmanızda size bir günah yoktur.”Nisa / 101.

Ebu Ya’li’den şöyle dediği rivayet edilir: Ömer’e şöyle dedim: “Yolculuk esnasında güvende olmamıza rağmen neden namazlarımızı kısaltıyoruz?”

Ömer cevaben şöyle dedi: “Senin şaşırdığın şey konusunda Ben de şaşkınlık içerisindeydim. Bu konuyu Peygamber (s.a.a)’den sordum. O da şöyle buyurdu: “Namazları kısaltmak, Allah’ın size ihsan ettiği bir sadakadır. Allah’ın sadakasını kabul edin.”

Müslim, bu hadisi kendi sahihinde (c. 1, s. 258) nakletmiştir. Yine Müslim, ilgili babda (s. 259) Abdullah b. Ömer’den şöyle nakleder: “Peygamber (s.a.a)’in her yolculuğunda ben de vardım. Hayatta olduğu müddetçe yolculuk esnasında dört rekat olan namazları, iki rekat olarak kılardı. Ebu Bekir’le de yolculukta beraberdim, o da yolculukta iki rekattan fazla kılmadı. Ömer’le de yolculuk yaptım, o da bunu çoğaltmadı. Osman ile de yolculuk yaptım, o da iki rekata bir şey eklemedi.

Allah şöyle buyuruyor: “And olsun ki, Resulullah’da sizin için güzel bir örnek vardır. Ahzab / 21.

İbn-i Ebi Şeybe Peygamber (s.a.a)’in şöyle buyurduğunu nakleder:

“Ümmetimin en hayırlıları, bir olan Allah’tan başka ilah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resulü olduğuna şahadet edenler, iyi bir iş yaptıklarında sevinenler, kötü bir iş yaptıklarında mağfiret dileyenler ve sefere çıktıklarında (dört rekat olan) namazlarını kısaltanlardır.”

Buhari ve Müslim’den naklen Enes b. Malik’in şöyle dediği rivayet edilir: “Peygamber (s.a.a)’le beraber Medine’den Mekke’ye gittim. Medine’ye dönene kadar her dört rekatlı namazı iki rekat kıldı.”

Sahih-i Buhari İbn-i Abbas’tan şöyle nakleder: “Peygamber (s.a.a) Mekke’de on dokuz gün ikamet etti ve namazlarını kasr kıldı...” Sahih-i Buhari, c. 1, s. 131.

Yazar: Peygamber (s.a.a)’in, Mekke’de on dokuz gün kalması halinde namazlarını kasr kılması, orada ikamet etme niyetinin olmamasındandı.

Aynı şekilde Sahih-i Müslim rivayet eder ki: “Peygamber (s.a.a), hicretten sonra Mekkelilerle namaz kılar, onlara imamlık yapardı. Dört rekatlı namazların ilk iki rekatlarının sonunda selam verirdi.” Önce Mekke halkına şöyle derdi: “Siz namazlarınızı tam kılın. Zira ben ve yanımdakiler sefer halindeyiz.”

Enes b. Malik şöyle der: “Medine’de öğlen namazını Peygamber (s.a.a)’le beraber dört rekat kıldım. Zü’l-Hüleyfe’de ikindi namazını Peygamber (s.a.a)’in namazına uyarak iki rekat kıldım.” Sahih-i Müslim, c. 1, Bab: Salat’ul-Musafirin ve Kasruha.

Yazar: Muhkem olan Kur’ân ayeti şunu göstermektedir ki, düşmandan korku duyan yolcu dört rekatlık namazını iki rekat kılmalıdır. Ayetten sonra naklettiğimiz naslar da şunu göstermektedir ki, yolculuk esnasında mutlak olarak dört rekatlı namazlar iki rekat olarak kılınmalıdır. İslam ümmetinin icması da bu yöndedir. Bu icmayla, Aişe ve Osman’dan başka hiç kimse muhalefet etmemiştir. Aişe ve Osman’ın yolculuk halinde dört rekatlı namazları tam ve kısaltmadan kıldıkları, tevatürle bize kadar ulaşmıştır.

Bu, halkın Osman’a itiraz ettiği ilk mevzuydu. Tarihçiler bu olayı hicri 29. Yıl olaylarından saymışlardır. Ayrıca bunu gösteren birçok rivayet de mevcuttur. Bkz. Tarih-i Kamil, İbn-i Esir, c. 3, s. 49 ve Tarih-i Taberi, c. 3, s. 322.

Örneğin: Sahih-i Buhari ve Müslim, Abdullah b. Ömer’den şöyle naklederler: “Peygamber (s.a.a) Mina’da namazını iki rekat kıldı, Ebu Bekir ve Ömer de iki rekat kılardı. Osman da hilafetinin ilk yıllarında iki rekat kılardı, ama sonraları dört rekat kıldı!...”

Yine Buhari ve Müslim, Abdurrahman b. Yezid’den şöyle dediğini rivayet ederler: “Osman b. Affan Mina’da bizimle beraber dört rekat kıldı. Mevzu Abdullah b. Mes’ud’a aktarılınca şöyle dedi: “İnna lillah ve inna ileyhi raciun!” Sonra devam ederek: “Ben Mina’da Peygamber (s.a.a), Ebu Bekir ve Ömer’le iki rekat kıldım. Keşke bu dört rekattan da bir haz alsaydım” dedi.

Buhari ve Müslim, Harise b. Veheb-i Huzai’den şöyle dediğini naklederler: “Peygamber (s.a.a), Mekke’de iman getirmiş onlarca insanın arasında bizimle namaz kıldı. Namazı iki rekattı.”

Müslim birkaç yolla, Zohri, Urve ve Aişe’den şöyle nakleder: “Namaz ilk olarak farz olduğunda iki rekattı. Sefer esnasındaki namaz öylece kaldı. Ama ikamet esnasındaki namazlar dört rekat oldu.”

Zohri der ki; Urve’ye dedim ki: Peki, neden Aişe seferdeyken namazlarını dört rekat kılıyor?

Urve dedi ki: Osman’ın içtihat yaptığı gibi o da içtihat yapıyor. Sahih-i Müslim, c. 1, s. 258.

Yazar: Fazıl Nevevi, Sahih-i Müslim’in şerhinde bu hadise varınca şöyle diyor: “Alimler Aişe ve Osman’ın tevil ve içtihatlarında ihtilafa düşmüşlerdir. Onlar şöyle demişlerdir: Osman, Emir’ul-Müminin’dir; Aişe de Ümm’ül- Müminin’dir. Onlar, sefer halindeyken kendi evlerindeymiş gibiydiler ve öyle namaz kılarlardı!”

Daha sonra şöyle diyorlar: Araştırmacılar bunu reddetmişlerdir. Zira Peygamber (s.a.a) ve ilk iki halife bu iş için daha uygundular.

Bazıları ise şöyle der: Osman Mekke’de kendi ailesi ile beraberdi.

Bu da reddedilmiştir. Çünkü Peygamber (s.a.a) kadınlarıyla yolculuğa çıkardı. Buna rağmen namazlarını iki rekat kılardı.

Bazıları da şöyle diyor: Aişe ve Osman, bazı Bedevi Arapların, namazların yolculuk esnasında ve ikamet durumunda yani her halükarda iki rekat kılınacağını zannetmemeleri yüzünden dört rekat kılmışlardır!

Bu iddia da çürütülmüştür. Zira aynı durum Peygamber (s.a.a)’in zamanında da söz konusuydu. Hatta namaz konusu Osman’ın zamanında daha meşhurdu.

Aişe ve Osman’ın dört rekat kılmalarının sebebi, onların hac amellerinden sonra Mekke’de ikamet etmeye niyet ettiklerinden dolayıdır diyorlar.

Bu delil de batıldır. Zira Muhacirlere Mekke’de üç günden fazla kalmaları haramdı.

Bazıları şöyle der: Osman’ın Mina’da bir parça arazisi vardı.

Bu da batıldır. Zira bu durum dört rekat kılmayı veya ikamet etmeyi gerektirmez.

Daha sonra Nevevi şöyle diyor: Gerçek ve hak olan şudur ki, Aişe ve Osman namazların kısaltılması veya tam olarak kılmasını câiz biliyorlardı. Onlar iki câizden birisini yapmışlardır.

Yazar: Hak ve gerçek olan şudur ki, Aişe ve Osman’ın açık naslara muhalefet etmeleri, sadece bu konuyla sınırlı değildir. Bu konu, ilahi haramlar çiğnenecek, kan dökülecek, Aişe ve Osman’ın içtihat ederek halkın mal ve namusunu câiz kıldıkları mevzulardan değildir. O halde bu konu Emir’ul-Müminin Osman ve Ümm’ül-Müminin Aişe’nin içtihat ettikleri ve diğer konulara oranla hiç de önemli değildir!

Bu mevzular hakkında rivayet edilen hadislerden bir örnek olarak, Ahmed b. Hanbel Muaviye’den, Abbad b. Abdullah-i Zübeyr’den şöyle nakleder: “Muaviye hacca gelince biz de onunla beraber Mekke’ye geldik. Muaviye öğlen namazını bizimle iki rekat kıldı. Ama Osman, namazı dört rekat kılıyordu; Mekke’ye geldiği zaman öğlen, ikindi ve yatsı namazlarını dört rekat olarak kılardı. Mina’ya ve Arafat’a gelince de dört rekat kılardı. Bu yüzden Muaviye bizimle beraber öğlen namazını iki rekat kılınca, Mervan b. Hakem ve Amr b. Osman onun yanına giderek şöyle dediler: Senin kadar hiç kimse amcan oğluna (Osman’a) zarar vermedi. “Muaviye hangi zarar?” diye sordu. Müsned-i Ahmed, c. 4, s. 94.

Onlar: “Osman’ın sefer halinde namazları tam olarak kıldığını bilmiyor musun?” dediler.

Muaviye şöyle dedi: “Vay olsun sizlere! Konunun gerçek yüzü benim yaptığımdan başka bir şey midir? Ben öğle ve ikindi namazını Peygamber (s.a.a), Ebu Bekir ve Ömer’le kasr olarak iki rekat kıldım.”

Onlar: “Ama amcanın oğlu Osman dört rekat kılardı. Senin onunla muhalefet etmen onun için ayıptır!” dediler.

Muaviye de ikindi namazını dört rekat olarak kıldı. Ama öğlen namazını iki rekat kılmıştı. Yani Osman’ın “Nass karşısında içtihat” olan amelini tekrar etti!

[Mufazzal]

Ynt: Hz. Osman ve yandaşlarının Açık Nasslar karşısında ki içtihatları

Bismillahirrahmanirrahim

Bu konuda burada sonlanmış oluyor. İnşaallah okuyuculara faydası olacağı düşüncesindeyim.