Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

[Mufazzal]

abna.ir
Şia’nın Hadis Özellikleri
Şia’nın hadis tarihi dönemi dört yönden Ehli sünnetin hadis devrelerinden farklıdır. Bu farklar şunlardan ibarettir:Hz. Resulullah’ın (s.a.a) yaşadığı dönem, Şia ve Ehli sünnet açısından hadis konusunda müşterek bir dönemdir. Peygamberimizin döneminde hadise oldukça fazla önem verilirdi. Sahabe efendimizin hadislerini hem ezberler hem de yazardı.
Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis
[color=rgb(192, 0, 0)]1.[/color] Şia’nın yanında hadis dairesi ehli sünnetten daha geniştir. Zira Şia mektebi Kur’an ve Resulullah’ın (s.a.a) öğretileri gereği masumların bir değil 14 olduğuna inanmaktadır. Yani Peygamber Efendimizden sonra Hz. Fatıma ve 12 İmam’da masumdur. Bu bağlamda masumların söz, fiil ve takriri Şia’nın yanında hüccettir. Dolayısıyla Şia mektebinde masumlardan birine ulaşmak üçüncü asra kadar sürmüştür. Ama ehli sünnet inancına göre Allah Resulünün vefatından sonra masuma ulaşma imkanı ortadan kalkmıştır. [color=rgb(192, 0, 0)]2.[/color] Şia’nın yanında hiçbir zaman hadis yazımı yasaklanmamış ve mütevakkıf olmamıştır. Hz. Peygamber (s.a.a) ve onun Ehlibeyt’inin öğretileri gereği Şia’da her zaman hadis yazımı yaygın olmuş ve revaç bulmuştur. Masum imamlar bu konuda öncü olmuş ve yaranlarından bu konuya önem vermelerini istemiştir.
Dolayısıyla Şia mektebinde hadis konusunda hiçbir kopma ve kırılma yaşanmamıştır. Ancak bu durum ehli sünnette daha farklı gelişmiştir. Şia’da hiçbir zaman hadis yazımı yasak olmadığı için (Halifelerin emirleri doğrultusunda değil de Ehlibeytin emirleri doğrultusunda hareket ettiklerinden) her zaman hadis yazılmış ve yaygınlaşmıştır. Ancak ehli sünnette hadis yazımı Peygamber Efendimizden yüz yıl sonra başlamıştır. Hadis yazımı birinci Halife döneminde yasaklandıktan sonra efendimizin hadisleri unutulmaya yüz tutmuştur. Ehli sünnet mektebi de Hilafet ekolünden geldiğinden hadis yazımı yapmamıştır. Dolayısıyla hadis yazımı Peygamber efendimizden yaklaşık olarak bir asır sonra ve bir kopma yaşandıktan sonra yazılmaya başlanmıştır. Yani hadis yazımı yaklaşık olarak Resulullah’tan yüz yıl sonra başlamıştır.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

Şia hadisleri üç merhaleye sahiptir. Bu merhale şu şekildedir:
a) Huzur Dönemi
b) Toplama ve Taksim Etme Dönemi
c) Hadis Mecmua ve Külliyatlarının yazılması
d) Şimdiki Asır

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

PEYGAMBER EFENDİMİZ VE İMAMLARIN HAYATTA OLDUĞU HUZUR DÖNEMİ
Zikredildiği gibi Peygamber efendimiz ve İmamların hazır olduğu dönem ehli sünnet ve Şia açısında müşterek dönemdir. Bu dönemde sahabe hadis ezberlemeye ve yazımına önem vermekteydi… Hz. Muhammed Mustafa’nın rıhletinden Hz. Mehdi’nin gaybet dönemine kadarki üç asırlık dönem Şia hadisinin çekirdeğini oluşturmaktadır. “Vesailu’ş Şia” kitabının müellifi Şeyh Hürrü Amuli, hadis naklettiği kitapların isimlerini zikrettikten sonra şöyle yazmaktadır: Şeyh Saduk, Şeyh Tusi ve başka muhaddisler hadislerini 6300 kitaptan nakletmişlerdir.[font=][1][/font]Rical kitaplarını inceleyen araştırmacılarından biri bu kitaplardan 1695’ini tespit ederek kaydetmiştir. Bu dönem şu şekildedir:
Birinci tabaka: Hz. Peygamberin ashabından 5 kişi ve yazılan kitap sayısı 5.
İkinci tabaka: Hz. Ali’nin ashabından tabiin 15 kişi ve yazılan kitap sayısı 15.
Üçüncü tabaka: İmam Hasan ve İmam Hüseyin’in ashabından 2 kişi ve yazılan kitap sayısı 51.
Dördüncü tabaka: İmam Seccad’ın ashabından 9 kişi ve yazılan kitap sayısı 11.
Beşinci tabaka: İmam Muhammed Bakır’ın ashabından 13 kişi ve yazılan kitap sayısı 32.
Altıncı tabaka: İmam Cafer Sadık’ın ashabından 370 kişi ve yazılan kitap sayısı 503.
Yedinci tabaka: İmam Musa Kazım’ın ashabından 42 kişi ve yazılan kitap sayısı 246.
Sekizinci tabaka: İmam Ali Rıza’nın ashabından 78 kişi ve yazılan kitap sayısı 207.
Dokuzuncu tabaka: İmam Cevad’ın ashabından 26 kişi ve yazılan kitap sayısı 78.
Onuncu tabaka: İmam Hadi’nin ashabından 27 kişi ve yazılan kitap sayısı 429.
On birinci tabaka: İmam Hasan Askeri’nin ashabından 16 kişi ve yazılan kitap sayısı 118.
Toplam 1695 kitap.[font=][2][/font]
Bu dönemde İmamların (a.s) kendileri bizzat kitaplar yazmış ve ikinci derecede öğrencileri bu yazım işine devam etmiştir.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Ali’nin dönemi
Hz. İmam Ali’nin (a.s) bizzat yazdığı kitaplardan bazıları: 1. Kur’an tefsiri (Kur’an-ı Kerim’in nüzul sebepleri, mutlak mukayyet, muhkem, müteşabih, has, umum, nesih, mensuh…)
2. Kitab’u Sunen ve’l Kazaya ve’l Ahkam (Fıkhın çeşitli bablarını içeren bir kitap)
3. Ali’nin kitabı diye meşhur olan kitap. Hz. Resulü Ekrem’in söylediği ve Hz. Ali’nin yazdığı bir kitap.
4. Ali’nin Sayfası.
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Hasan ve İmam Hüseyin’in Dönemi
Bu dönem Muaviye’nin hükümet ettiği dönem olduğu için Ehlibeyt imamlarına ve Şialara baskılar zirveye çıkmıştı. Dolayısıyla bu dönemde kitap yazımı son derece güçleşmiştir. Buna rağmen her iki İmamda hadis yazımını defalarca vurgulamıştır.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Seccad’ın Dönemi
Hz. İmam Seccad’ın (a.s) bizzat yazdığı kitaplardan bazıları: 1. Sahife-i Seccadiye.
2. Menasik-i Hac.
3. Risaleyi Hukuk.
4. El-Cami Fi’l Fıkh.
5. Sahife-i Züht.
6. Kitab-ı Ali Bin Hüseyin.
7. Aynı şekilde Davut bin İsa Hz. Seccad’ın hadislerini bir araya getirmiştir.
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Muhammed Bakır’ın Dönemi
Hz. İmam Muhammed Bakır’a (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:
1. Tefsir-i Kur’an.
2. Nushe-i Ahadis.
3. Sahife-i Ahadis.
4. Risaletuhu ila Said el- İskaf.
5. Zurare’nin Rivayet ettiği kitap.
6. Abdul Mümin’in rivayet ettiği kitap.
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Cafer Sadık’ın Dönemi
Hz. İmam Cafer Sadık’a (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:
1. Allah Teâlâ’nın rububiyetini inkar edenlerin reddi için yazdığı “El-ihliliycetu fi’t Tevhit”
2. Et- Tevhit.
3. Risaleyi Ahvaziye.
4. Risaletu’l İmam ila Ashabihi.
5. Risaletu fi vucuhi maayişi’l İbad.
6. El-Caferiyat.
7. Nesruddur.
8. Kitabu’l Hac.
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Musa Kazım’ın Dönemi


Hz. İmam Musa Kazım’a (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:

1. Musnedu’l İmam Musa bin Cafer.

2. Ali bin Suveyd’in sorularına verdiği cevaplardan oluşan Risale.

3. Risaleyi Akıl.

4. Risaleyi Tevhid.

…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Ali Rıza’nın dönemi
Hz. İmam Ali Rıza’ya (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:
1. Sahife-i Rıza.
2. Risaleyi Zehebiye.
3. Emali-u Rıza.
4. El-ihliliycet”
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Cevad’ın Dönemi
Hz. İmam Cevad’a (a.s) nispet verilen kitap:
1. Müsnedu’l İmam Cevad.
…

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Hadi Dönemi
Hz. İmam Hadi’ye (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:
1. Risaletu fi’r reddi ale ehli’l cebr ve’t tefviz.
2. Müsnedu’l İmam Hadi.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

İmam Hasan Akseri Dönemi
Hz. İmam Hasan Askeri’ye (a.s) nispet verilen kitaplardan bazıları şunlardır:
1. Tefsiru’l Kur’an.
2. Kitabu’l Munkabe.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

USUL-U ERBAA MİE (400 ASIL)
Şia’nın ilk hadis kitapları oldukça çoktur. Bunların ilk adları “Usul-u Erbaa Mie” idi. Usul-u Erbaa mie, Şia’nın ilk asıl hadis kaynaklarıdır. Kafi, Tehzib, Men La Yahduruhu’l Fakih, İstibsar gibi Şia’nın günümüzdeki kaynak hadis kitapları bu 400 asıldan alıntıdır.
Usul-u Erbaa mie, Emire’l Müminin Hz. Ali’nin (a.s) döneminden Hz. İmam Hasan Askeri’nin (a.s) dönemine kadarki zaman diliminde yazılmıştır. Bu asıllar en fazla imam Cafer Sadık’ın (a.s) döneminde kaleme alınmıştır. Bu asıllar İmamlara sunulmuş ve imamlar gerekli değişiklikleri yaparak tahriften korunmuştur.
Usul-u Erbaa Mie’yi ilk olarak bir araya getirerek toplayan kişi Şeyh Kuleyni (r.a) olmuştur. Usul-u Kafi kitabında bu asıllardan bazılarını bir araya getirmiştir. Şeyh Kuleyni, 20 yıl boyunca bir şehirden bir şehre, bir köyden başka bir köye seferler düzenleyerek Nişabur’dan (İran’ın Meşhed yakınlarındaki bir şehir) Bağdat’a kadar yolculuklar yaparak eline geçen bu asılların bazılarını bu kitapta bir araya getirmiştir. Bu asılları toplayan ikinci kişi ise Şeyh Saduk’tur. Şeyh Saduk, 200 cildin üzerinde kitap yazmıştır. Şeyh Saduk’tan sonra bu asılları toplayan üçüncü kişi ise Şeyh Tusi olmuştur. Bu asılların bazılarını “İstibsar” ve “Tehzib” kitaplarında bir araya getirmiştir.

[Mufazzal]

Ynt: Şia ve Ehli Sünnet Ekolünde Hadis Yazımı Hakkındaki Farklılıklar

TOPLAMA VE TAKSİM ETME DÖNEMİ
Bu dönem, imam Mehdi’nin (a.s) küçük gaybetinden Safeviye dönemine kadar devam etmektedir. bu dönemde bir çok kaynak hadis kitapları yazılmıştır. Genel bir bakış açısıyla bu dönemde kaleme alınan kitapları iki grupta toplayabiliriz:
a) Kutb-u Erbaa; Dört Ana Kaynak Kitabın Yazılması
b) Dua ve Ziyaret Kitaplarının Yazılması