İblisi Tanıyalım

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım

İblis'in Sermayesi ve Onun Talipleri

İblis bir yük götürüyordu, Hz. İsa (a.s) onunla karşılaştı ve ona:
"Bu yükler nedir?" diye sordu.
İblis: "Satılık maldır, alıcı arıyorum"
Hz. İsa: "Bu satılık mal nedir?"
İblis: "Onlardan biri zulümdür."
Hz. İsa: "Müşterileri kimlerdir?"
İblis kibir, kıskançlık, hiyanet ve hileyi anarak: "Onların alıcıları sırayla köylüler, ulema, tacirler ve kadınlardır." dedi.[lxxxiii]

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


Allah Katında Amelleri Kabul Olmayan İblis Vurgunları

İmam Sadık'tan (a.s) şöyle rivayet edilir: "İblis ordularına dedi ki, insanlardan üç kişide nüfuz edebilirsem onların (iyi) amellerinden artık korkum kalmaz; bu takdirde onların amelleri Allah indinde kabul olmaz:
1- Amel ve çabalarını (takdir edilecek kadar) çok sanan.
2- Günahını unutan.
3- Kendini beğenen kibirli kimse."[lxxxiv]

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


Niçin İblis Kibirlendikten Sonra İnsanlara Kötülük Yapma ve Onları Aldatma Zorunda Kaldı

Kötülük ve fesat için yaratılan, kafir ve fasık olmak zorunda kalan hiç bir varlık yoktur. Ayette geçen "Rabbinin emrinden fasık oldu" cümlesi, itaat ve günah işlemede İblis'in seçenekli ve muhtar olduğunu göstermektedir. Çünkü o cinlerdendi ve insanlardan bir grubu mümin ve diğer bir grubu da kafir oldukları gibi cinlerden de bir grubu müslüman ve bir grubu da sapıktırlar; daha önce de ayetlere dayanarak buna işaret etmiştik. Rivayetler de İblis'in önceden (riya için ve münafıkça olsa da) ibadet ve itaat ettiğini teyid etmektedir.
Adem'in nehyedildiği ağacın meyvasından yediği ve İblis'in de Adem'e secde etmekten kibirlenip baş kaldırdığı için her ikisinin de Allah'a itaat etmemek açısından eşit şartta olduğu düşünülebilir; fakat şunu hatırlatalım ki, Adem'in isyanıyla İblis'in kibri arasında fark vardır; çünkü Adem (ve Havva) hata işleyip cennetten çıkarıldıktan sonra pişman olarak tövbe ettiler ve Allah Teala da onların tövbesini kabul etti.[lxxxv]
Ancak İblis -tövbe etmemekle kalmayıp- bilakis kibirinde direnerek itirazda bulundu; dolayısıyla ebedî olarak lanetlenip Allah'ın rahmetinden uzaklaştırıldı. Bundan dolayı insanları aldatıp saptırmaya başladı. Şeytanlar ve onların izleyicilerinden ibaret olan İblis'in soy-sopunun sonu sapıklık, inhiraf, aldatma ve kötülükten ibarettir; ancak Adem oğullarının akıbeti hayır veya şerden itaat veya günahtan birini seçmektir. Hiç günah işlemeyen meleklerin sonu ise sırf itaat ve ibadettir.

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


Temelini İblis'in Attığı Günahlar

1- Kibir: Birçok rivayetlerde: İblis'in işlediği ilk günahın kibir olduğu ve dolayısıyla Adem'in yaratılışından sonra Allah'ın emrine isyan edilmekten kaynaklanan ilk günahın kibir olduğu yeralmıştır.[lxxxvi]
2- Kıyas: Resulullah'tan (s.a.a) ve masum imamların bazılarından rivayet edilmiştir ki: "Din işlerinde kendi görüşüne dayanarak kıyas eden ilk kişi İblis idi." (Bkz. İblis veya kıyasın temelini atan ilk kişi başlığı altındaki bir sonraki konumuzun kaynakları.)
3- Küfür: Hz Ali (a.s) buyurmuştur ki: "İblis kafir olan ve küfrün temelini atan ilk kişidir." Bu hadis İmam Sadık'tan (a.s) da rivayet edilmiş ve İmam Sadık (a.s) şunu da eklemiştir: "İblis'in küfrü şirk değildi. Çünkü o Allah'tan başka birisine ibadet etmemişti; ancak daha sonraları halkı şirke davet ederek kendisi de müşrik oldu."[lxxxvii]
4- Eşcinsellik: Hz. Ali'den (a.s) gökyüzünde İblis'in meşhur olan ismini sorduklarında İmam: "Onun adı Haris'ti" buyurdu ve yine Lut kavminin çirkin hareketlerinden olan eşcinselliği ilk olarak kimin yaptığı sorulduğunda: "İblis idi, o bu çirkin işi kendisiyle yapıyordu" cevabını verdi. Hz. Ali (a.s) Resulullah'tan (s.a.a) şöyle rivayet etmiştir:
"...Allah Teala Adem'in cennetten çıkmasını emredince Adem eşi Havva ile çıktı, İblis ise cennetten çıktığında çifti yoktu ve o kendisiyle eşcinsellik yapan ilk kişidir."[lxxxviii]
5- Müsahike: İmam Bâkır'dan (a.s) şöyle rivayet edilmiştir: "İblis işinin (eşcinsliğin) erkekler için etkili olmadığını görünce kadın kılığına girip kadınlara giderek: Erkekleriniz benimle zina ediyor, dedi. Onlar da, evet dediler; biz bunu gördük. Hz. Lut (a.s) onlara nasihat ediyordu, fakat İblis onları öyle bir aldattı ki, nihayet kadınlar zinaya düştüler -ve müsahikeye yöneldiler-"[lxxxix]
6- Kıskançlık: Cünade b. Ümeyye'den nakledilmiştir ki: "(secde emrinden sonra yapılan) ilk hata ve yanlış kıskançlık idi; İblis kendisine Adem'e secde etmesi emredildiği için Adem'i kıskandı ve bu kıskançlık onun (ilk günahı olan kibir ve) baş kaldırmasına sebep oldu." Dolayısıyla imam Sadık'tan (a.s) nakledilmiştir ki: "...İblis Nuh'a (a.s) dedi ki, kıskançlıktan sakın; zira kıskançlık bana yapacağını yaptı...(cennetten çıkarılıp lanetlenmeme sebep oldu)"[xc]
7- Yersiz Taassup: Hz. Ali (a.s) buyurmuştur ki: "...İblis gururlandı... ve yaratılışının esası için Adem hakkında taassup etti. O halde (İblis), Allah'ın düşmanı, mutaassıpların öncüsü ve müstekbirlerin ceddidir; taassubun (bağnazlığın) temelini atan İblis'tir..." İmam Sadık (a.s) buyurmuştur ki: "...Allah Teala İblis'in meleklerden olmadığını biliyordu ve onun içinde gizlediği taassup ve gazabı açığa vurdu..."[xci]

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


Kıyasın Temelini Atan İblis

İsa b. Abdullah-i Kureyşi der ki: Ebu Hanife İmam Sadık'ın (a.s) huzuruna girdi, İmam ona buyurdu ki, "Bana senin (din ve Allah'ın hükümlerinde) kıyas ettiğini bildirdiler, (doğru mu bu?)" Ebu Hanife "evet, ben kıyas yapıyorum" cevabını verdi. İmam: "(dinde) kıyas yapmayın; ilk kıyas yapan İblis'tir; İblis, (Allah Teala'nın, niye Adem'e secde etmedin, diye sorusuna cevap olarak) dedi ki: Beni ateşten, onu ise topraktan yarattın. İblis bu sözüyle ateşle toprak ve çamur arasında kıyas yaptı. O Adem'in nuruyla aydınlığını kıyas edecek olsaydı bu ikisinin birbirinden imtiyazlarını ve birinin (Adem'in nurunun) diğerinden (ateşin aydınlığından) sefa ve üstünlüğünü anlardı; eğer İblis, Allah Teala'nın Adem'i yarattığı cevheri ateşle kıyas edecek olsaydı, Adem'in nurunun ateşin ışığından çok daha üstün olduğunu görürdü."[xcii]
İmam'ın bu buyruğu Resulullah'tan (s.a.a) naklettiği şu hadise işarettir: "Din işlerinde kendi rey ve görüşüne göre ilk kıyas eden İblis'tir."
İmam Sadık (a.s) bu hadisi naklettikten sonra şöyle buyurdu:
"Her kim din işlerine ilişkin bir şeyi kendi görüşüne göre kıyas ederse Allah Teala kıyamet günü onu İblis'le birlikte kılacaktır; çünkü o kıyasta İblis'i izlemiştir."[xciii]
Tefsir ve hadis kitaplarında bu hadis diğerlerinden de nakledilmiştir ve bu ise hadisin, meşhur hadis olduğunu göstermektedir.
İbn-i Abbas'tan, Hasan Basri'den ve İbn-i Sirin'den nakledilmiştir ki: "İlk kıyas eden İblis'tir."
İbn-i Sirin der ki: "Güneş ve aya ancak kıyaslarla tapınıldı. -eğer kıyas olmasaydı insanlar güneşe, aya tapmaz, putperets olmaz ve şirke yönelmezlerdi.-[xciv]

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


İblis'in Kıyasına ilişkin Bir Açıklama

İblis ateşi, toprak ve çamurla kıyas etmesiyle şu cehaletleri işledi:
1- Rabbine itiraz etti. Bu ise kesinlikle küfr sayılmaktadır. (Küfrün kaynağı ise cehalettir.)
2- Allah Teala'dan, nefis ve gevşek görüşüne uygun olan bir işi kendisine emretmesini istedi. Bu da onun kıyasından kaynaklanmaktaydı.
3- Kendisinin yaratıldığı madde ve kaynağın üstünlüğüyle istidlal etti. Ancak böyle bir istidlal aşağıdaki bakımlardan cehalet sayılmaktadır:
a) Bir maddenin diğer bir maddeye üstünlüğü kıyasla(!) ispatlanamaz.
b) Bazı değerli eşyalar cevher ve madde açısından düşüktürler. Ceylanın (göbeğinin) kanından oluşan misk ve kömürün içinden çıkarılan elmas gibi.
c) Melekler nurdan yaratılmışlardır; fakat İblis alevli, yakıcı ve dumanlı ateşten yaratılmıştır; dolayısıyla nurun ateşten üstünlüğünde şüphe yoktur.
Melekler ateşten üstün olan nurdan yaratıldıkları halde tam tevazu ve alçak gönüllükle Allah Teala'nın emrine itaat ederek secde ettiler. Halbuki değer açısından nurdan al-çak mertebede ve rahatsız edici olan ateşten yaratılan İblis'in -Allah'ın emrine itaat için- Adem'e secde etmesi daha uygundu. İblis'i kınarken ona "in oradan" yerine senin cezan ölümdür denilmeye daha layıktı.
Ayrıca, ateşin toprak ve çamurdan daha üstün olduğunu kabul edemeyiz; çünkü yeryüzündeki bütün bitki ve hayvanlar dolaylı veya dolaysız olarak topraktan yara-tılmışlardır. Fakat ateşin böyle bir fayda ve meziyeti yoktur.
İblis, Adem'e verilen özelliklerin bilincinde değildi, bundan gafildi. Çünkü Allah Teala Adem'e kendi ruhundan üfürmüş, böylece onun ilmi ve ameli yeteneğini bütün varlıkların yeteneğinden üstün kılmıştı; meleklere de Adem'e secde etmelerini emrederek Adem'in şeref ve üstünlüğünü hatırlatmış ve onu bu meziyetle meleklerden üstün olduğunu bildirmişti; şüphesiz melekler yaratıldıkları unsur ve itaat açısından İblis'ten üstün idiler (Adem de meleklerden üstün olduğuna göre sonuçta ister istemez Adem İblis'ten üstün olacaktır; melekler İblisten üstün oldukları halde Adem'e secde etmeleri emredildi; demek ki İblis'in kıyası yanlış bir kıyas olup onun cehaletinden kaynaklanmaktadır.)
Kurtubi İblis'in kıyasının kofluğunu göstermek için diğer bazı deliller getirerek şöyle söylemektedir: Hekimler demişlerdir ki:
Toprak ve çamurda yumuşaklık, huzur, ve sükunet vardır. Dolayısıyla bu özellik Adem'in isyan ettikten sonra tövbe ve tevazu edip, yalvarıp yakarmasına sebep oldu. Fakat ateşin hafif, hızlı, keskinlik, ıstırap ve başı havada oluşu dikkat çekmektedir ve bu da isyan edip kibirinde direnmesine sebep oldu.
Hadislerde cennet toprağının "misk-i ezfer (güzel kokulu misk)ten" olduğunu görüyoruz. Ancak hiç bir hadiste cennette ateşin varlığı (veya cennet ateşinin şöyle ve böyle olduğu) görülmemiştir!
Allah Teala ateşi azap vesilesi olarak tanıtmıştır; ancak toprağı günahkarları cezalandırmak vesilesi olarak tanıtmamıştır.
Toprağın ateşe ihtiyacı yoktur. Fakat ateşin bir yere ihtiyacı vardır ki o da topraktır.
Bunun içindir ki İbn-i Abbas şöyle buyurmuştur: "İblis'in kıyas edeceğine itaat etseydi daha iyiydi; ancak o kendi rey ve görüşüne göre kıyasa yönelerek kıyas eden ilk varlık oldu."
Beyzavi de der ki: İblis, kibir, fısk, zulmün ve kendi görüşüne amel etmenin temelini atan ilk varlıktır.
Eğlence ve ayyaşlığa dalan sultan ve zenginler kıyası İblis'ten iktibas etmişlerdir. İblis yaratılmış olduğu şeyle kibirlenip Adem'e karşı bağnazlık göstererek onun yaratılışına kusur bulduğu gibi yaşamlarına düşkün olan sultanlar ve zenginler de mal ve evlatlarıyla kibirlenir ve kendilerini ulu ve üstün sayarak şöyle derler: "Biz mal ve evlat açısından çoğunluktayız ve biz azaba uğrayanlardan değiliz."

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


İblis'in (Şeytan) İş ve Uğraşıları

Biliyoruz ki, Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde Şeytan ve şeytanlar İblis kelimesiyle eş anlamlı olarak onunla aynı manada kullanılmıştır. Kur'an-ı Kerim'de, hadislerde ve di-ğer bazı dinlerin kitaplarında İblis'in iş ve uğraşısı çeşitli şekillerde gös-terilmiştir. Aşağıdaki örnekler de o-nun uğraşılarını beyan eden numune-lerdir ve biz de Kur'an-ı Kerim'e dayanarak bu numunelerden bir kıs-mına değiniyoruz: İnsanla düş-manlık[xcv]
Kötülük, çirkinlik ve Allah'a yalan isnat etmek[xcvi]
Allah'ın velilerini korkutmak.[xcvii]
Yalan ve aldatıcı vaadlerde bulunmak.[xcviii]
Kumar yoluyla insanlar arasında düşmanlık ve kin oluşturmak.[xcix]
İnsanları Allah'ın zikrinden ve namazdan engellemek.[c]
Saadet ve cennetten mahrumiyet doğrultusunda Adem'i ve onun neslinden gelenleri vesvese edip aldatmak.[ci]
Sözünde durmamak.[cii]
Çirkin işleri süslemek.[ciii]
İnsanı Allah'ın zikrinden alı koymak.[civ]
İsraf ve savurganlığa tahrik.[cv]
Eşcinsellik[cvi]
İnsanda uzun arzular doğurmak[cvii]
Halkı Allah'ın dini ve onun emirlerinde değişiklik yapmaya zorlamak[cviii]
İnsanlara sihirbazlık ve büyü öğretmek.[cix]
İnsanlar için zillet ortamı oluşturmak[cx]
Allah'ı unutanlarla birlikte olmak.[cxi]
Kendisini sevenlere hakim olmak.[cxii]
İnsanları cehennem ateşine yönlendirmek.[cxiii]
Rahman olan Allah'ın karşısında isyan etmek.[cxiv]
Kibirlenmek.[cxv]
İnsanlar arasında fesat dürtüsü oluşturmak[cxvi]
Usta yalancılar ve günahkarlarla düşüp kalkmak[cxvii]
Kıskançlık[cxviii]
Kendi sözlerini halka doğru göstermek.[cxix]
Her taraftan insanların üzerine yürümek.[cxx]
Vesvese ve insanlardan biribirlerini aldatması için yaldızlı sözler fısıldamayı talim etmek.[cxxi]
Allah'ı zikredince zihinleri kapamak ve Allah'ın zikri dışında zihinleri açmak "el-Hennas" -bazı tefsirlere göre-¬¬[cxxii]
Müminlerle savaşmaları için yardımcılarına vesvese vermek.[cxxiii]
Aşağıdaki hadis İblis'in yaşantısının genel durumunu beyan etmektedir:
Katade'den şöyle rivayet edilmiştir:
İblis cennetten yere indirilince Adem Allah Teala'ya şöyle arzetti: Allah'ım, İblis'i rahmetinden uzaklaştırdın; o halde onun ilim ve bilgisi nedir?
-Sihir, diye buyurdu.
-Ne seviyor?
-Şiir.
-Ne yazıyor?
-Doğru görünen yalan.
-Yiyeceği nedir?
-(Kesildiği zaman) üzerine Allah'ın ismi anılmayan murdarlar.
-Ne içiyor?
-Sarhoş edici içkiler.
-Meclisi nerededir?
-Çarşı ve pazarlar.
-Sesi nedir?
-Ney.[cxxiv]

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


İblis'in En Çok Sevdiği İşler

Bütün çirkin işler İblis açısından iyidir; fakat bunların arasında bazıları İblise göre daha sevimlidir ve onlar başlıca şunlardır:

Eşcinsellik ve Müsahike: Nakledildiğine göre, "Hz. Süleyman Şeytan'dan onun ve Allah Teala'nın sevmediği şeyin ne olduğunu sorduğunda o: Erkekle erkeğin, kadınla da kadının cinsel ilişkide bulunması dedi..."[cxxv]
Bir Din Aliminin Ölmesi: İmam Sadık (a.s) şöyle buyurur: "Müminlerden hiçbirinin ölümü bir fakihin (din aliminin) ölümü gibi şeytanı sevindirmez."[cxxvi]

Müminlerin Birbirlerine Dargınlığı: Ebu Basir İmam Sadık'tan (a.s) şöyle nakleder: "İblis -iki mümin ve müslüman birbirlerinden uzak oldukları müdetçe- sevinir..."

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım


İblis'i Rahatsız Eden Şeyler

[size=13pt][color=green]İblis kötülük ve çirkinliği sevdiği için ister istemez her türlü güzel işler onu rahatsız eder. Ancak iyi işlerden bazıları İblis'i daha fazla rahatsız eder o bu gibi işlerden nefret eder; bunlara bir kaç örnek vereceğiz.
Allah'ın Adını -Besmele- Anmak: İblis "Bismillahirrahmanir-rahim"den kaçar; İmam Sadık (a.s) buyurur ki: "Erkek karısının yanına giderek kendisi için ayrılan yere oturunca Şeytan orada hazır olur. O erkek Allah'ın adını anınca Şeytan ondan uzaklaşır..." Yine buyurmuştur ki: "-Yemek için önünüze- yemek getirdiklerinde "Bismillah" deyin; -Allah'ın adını anınca- Şeytan yardımcılarına der ki: Dışarı çıkın; ne yemek var ve de uyumak..."[cxxvii]

Secde Yapmak ve Secdeyi Uzatmak: Masum İmam'ın (a.s) şöyle buyurduğu nakledilir: "Secdeyi uzatın; Adem oğullarını secdede görmek kadar hiç bir şey Şeytan'a zor gelmez; çünkü o Adem'e secde etmeye emredildi ve Allah'ın emrine başkaldırdı, fakat -görüyor ki- Ademoğlu secdeye emredildi ve o bu emre itaat ederek sonuçta kurtuldu."
Allah Teala karşısında insanın secde etmesinden İblis'in rahatsız oluşunun kaynağını Ebu-l Futuh'un naklettiği şu rivayette bulabilirsiniz:
Resulullah (s.a.a) buyuruyor ki: "Adem oğullarından birisi secde suresini okuduğunda secde ayetine ulaşıp da secde edince Şeytan ağlaması gelerek (oradan) uzaklaşır ve der ki: "Vay olsun bana Adem'in oğlu sure okuyarak secde etti ve cennet'e girmeyi hak etti, ben ise secde etmeyerek cehenneme girmeyi hak ettim" İblis insanın secdesi karşısında kendisinin Allah'ın rahmetinden kovulduğu ve yeryüzüne indiği acı olayı hatırlayarak çok rahatsız olur."[cxxviii]

Allah Teala'nın Zikriyle Birlikte Ehl-İ Beyt'in Faziletini Söylemek: "İki mümin birbirleriyle görüşüp Allah Teala'yı ve sonra Ehl-i Beyt'in faziletinden bahsederlerse İblis'in suratında parçalanmamış bir et kalmaz, yüzündeki bütün etler yere dökülür..."[cxxix]
Evde Kur'an-ı Kerim'in bulunması ve okunması: Hz. Ali (a.s) buyurur ki: "İçinde Kur'an okunan ve Allah'ın anıldığı evin bereketi artarak melekler orda hazır olur ve Şeytan ise o evden göçer..."
Bu konuda İmam Bâkır (a.s) da şöyle buyurmaktadır: "Kur'an-ı Kerim olan bir evden Allah Teala'nın -o Kur'an'ın varlığının- bereketiyle Şeytan'ı kovmasına hayret ediyorum."
Resulullah da buyuruyor ki: "Kur'an okumak Şeytan'ı uzaklaştırır."[cxxx]

Şehadet: İnsanın Allah yolunda şehid olması İblis'in korktuğu şeylerdendir. Bu konuda şöyle rivayet edilmiştir: "Adamın biri her gün İblis'e bin kere lanet okuyordu; bir gün uykudayken birisi gelerek uykudayken uyandırıp ona:
"Ey yalancı kalk, duvar yıkılmak üzeredir" dedi. Adam: "Sen kimsin bana böyle acıyorsun" diye sorduğunda o kişi: "Ben İblisim" dedi. Bunun üzerine çok şaşıran adam: "Ben her gün bin defa sana lanet okuyorum bu şefkatlice davranmanın sebebi nedir?" dediğinde ise İbnlis; "Şehidlerin Allah katında ne derceye sahip olduklarını bildiğimden dolayıdır; ki duvarın yıkılmasıyla şehidlerin safına katılıp onların yüce makamına erişmeden korktum" dedi. (Arais-ul Mecalis, s.43) Bu derb-ı meselin vurgulanmasının bir sebebi de şudur ki hadislerde yeraldığına göre yıkık altında kalarak canını kaybeden, boğulan bir kimse ve doğum yapmak


________________________________________
[b][color=green][i]- el-Kamus-ül Muhit, c.1, s.313; Lisan-ul Arab, c.1, s. 256; Dairet-ul Mearif-i Petros, c.1, s.337; Ruh-ul Meani, c.1, s.229 ve diðer tefsirlerde Bakara suresinin 34. ayetinin altýnda.
[ii]- Lisan-ul Arab, el-Mustelihat-il Ýlmiyye, c.4, s.69; Dairet-ul Mearif-i Petros Bestani, c.1, s.337; Daniþname-i Ýran ve Ýslam, c.2, s.378; A'lam-ul Kur'an, s.77.
[iii]- Rum/12.
[iv]- el-Kamus-ul Muhit, c.1, s.313; Mecme-ul Bahreyn, c.4, s.54, el-Lisan-ul Arab, c.1, s.256; Meani-il Ahbar, s.138; Mecme-ul Beyan, c.1, s.81; Bihar-ül Envar, c.60, s.308; el-Ýtkan, c.4, s.82; Sefinet-ul Bihar, c.1, s.99.
[v]- Yukardaki kaynaklar ve Ruh-ul Meani, c.1, s.229.
[vi]- (1)Bakara/34; (2)A'raf/11; (3 ve 4) Hicr/31-32; (5) Ýsra/61; (6)Kehf/50; (7)Tâhâ/116; (8 ve 9)Sad/74-75;
[vii]- el-Kaþif, s.49.
[viii]- Misbah-ul Müteheccid, s.340-341; Bihar-ul Envar, c.60, s.257, 266 ve 267.
[ix]- Keþf-ul Esrar, c.1, s.145.
[x]- Mecma-ul Bahreyn, c.2, s.54-55; Mecma-ul beyan, c.1, s.82; et-Tibyan, c.1, s.152; Usul-ul Kafi, hadis:1510.
[xi]- Dairet-ul Mearif-i Petros Bestani, c.1, s.338.
[xii]- Bkz. Lisan, c.1, s. 256; Kýsas-ul Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.41; Keþf-ul Esrar, c.1, s. 145; Meanil Ahbar, s.138; Bihar-ul Envar, c.60, s.195, 224, 241, 255, 308, 337; el-Ýtkan, c.4, s.83-84; Ferheng-i Nefis, c.4, s.2364; A'lam-ul Kur'an, s.78; Ruh-ul Beyan, c.1, s.5; Revz-ul Cenan, c.1, s.16; et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.152.
[xiii]- Nehc-ül Belaða-i Abduh, c.3, s.228 ve c.4, s.240; Bihar-ul Envar, c.60, s.214-215.
[xiv]- Lisan-ul Arab, c.1, s.316-317.
[xv]- Saffat/65.
[xvi]- Lisan-ul Arab,c.2, s.316-317; en-Nihayet-u fi Garib-il Hadis, "þetan" kökü; Mecma-ul Beyan, c.1, s.18; Revz-ul Cenan, Ýlahi Kumþei'nin tashihi, c.1, s.16.
[xvii]- Revh-ul Beyan, c.1, s.4-5; A'lam-u Kur'an, s.78.
[xviii]- el-Mucem-ul Mufehris, s.382, 383, A'lam-u Kur'an, s.83-84.
[xix]- Mecma-ul Beyan, c.1, s.177-178; ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.50; Mecma-ul Beyan, c.1, s.82; et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.150-151; Ruh-ul Cenan, c.1, s.88; el-Cami-ul Ahkam-ul Kur'an, c.1, s.284; Kýsas-ul Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.41.
[xx]- Nehc-ül Belaða, hutbe: 192.
[xxi]- Kehf/50.
[xxii]- Saffat/158.
[xxiii]- Cami-ul Beyan, c.1, s.178-179; et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.152-153; et-Tefsir-ul Kebir, c.1, s.213, Kýsas-ul Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.41; Mecma-ul Beyan, c.1, s.82; ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.50; Nehc-ül Belaða-i Abduh, c.2, s.162; Kamus-u Kur'an, c.1, s.227; Reh-ul Cenan, c.1, s.87-88; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.294; Envar-ut Tenzil, c.1, s.141-142; Bihar-ul Envar, c.60, s.178, 230; el-Menar, c.1, s.256, ve c.8, s.328.
[xxiv]- Bakara/34.
[xxv]- Cami-ul Beyan, c.1, s.177; et-Tefsir-ül Kebir, c.1, s.215; et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.150; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.294; Envar-it Tenzil, c.1, s.141; Ruh-ul Cenan, c.1, s.87-88.
[xxvi]- el-Mizan, c.8, s.22, 56.
[xxvii]- el-Burhan-i Bahrani, c.1, s.76-77; Ravzat-ul Kafi, c.8, s.141; Sefinet-ul Bihar, c.1, s.98; el-Mizan, c.12, s.155.
[xxviii]- el-Burhan-i Bahrani, c.2, s.471; Ravzat-ul Kafi, c.8, s.274.
[xxix]- et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.152; Mecma-ül Beyan, c.1, s.81; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.294.
[xxx]- Sebe/40-41.
[xxxi]- Tefsir-u Kebir, c.1, s.213.
[xxxii]- el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.294; Kýsas-ul Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.40.
[xxxiii]- el-Burhan-i Bahrani, c.1, s.76.
[xxxiv]- A'raf/12 ve diðer birkaç sure.
[xxxv]- er-Rahman/15.
[xxxvi]- Mecma-ül Beyan, c.1, s.82; et-Tefsir-ul Kebir, c.1, s.214; el-Mu'cem, Venesing, c.3, s.128.
[xxxvii]- ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.51.
[xxxviii]- et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.152; Mecma-ül Beyan, c.1, s.82.
[xxxix]- Zuhruf/19.
[xl]- et-Tefsir-ul Kebir, c.1, s.214.
[xli]- Fatýr/1.
[xlii]- Mecma-ül Beyan, c.1, s.82; et-Tefsir-ul Kebir, c.1, s.214.
[xliii]- Yâsin/43-44.
[xliv]- A'raf/12.
[xlv]- A'raf/13.
[xlvi]- Enbiya/27.
[xlvii]- Kehf/50.
[xlviii]- el-Mizan, c.8, s.22-24.

[Beytül ahzan]

Ynt: İblisi Tanıyalım

[color=green][xlix]- Þuera/94-95.
[l]- Usul-u Kafi, c.3, s.46, hadis:1510; el-Burhan-i Bahrani, c.3, s.185; Mecma-ul Bahreyn, c.3, s.21.
[list][li]- Mecma-ul Beyan, c.7, s.194; Cami-ul Beyan, c.19, s.55; el-Tibyan-i Tusi, c.8, s.36; el-Cami-u li Ahkam-il Kur'an, c.13, s.119.
[lii]- Ravz-ül Cenan, Kumeinin tashihi, c.7, s.265; et-Tefsir-ul Kebir, c.24, s.152; Ruh-ul Meani, c.19, s.103.
[liii]- el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.13, s.119.
[liv]- Nehc-ül Belaða-i Abduh, c.3, s.144.[lv]- Nehc-ül Bela[b][color=green]
[lviii]- Zuhruf/39.
[lix]- Mecma-ül Beyan, c.4, s.409; Bihar-ül Envar, c.60, s.149 ve 176.
[lx]- A'raf/27.
[lxi]- Mecma-ül Beyan, c.4, s.409; Bihar-ül Envar, c.60, s.156.
[lxii]- Ýbrahim/24.
[lxiii]- et-Tefsir-ül Kebir, c.14, s.54, Bihar-ül Envar, c.60, s.157-158, ayný tefsirden naklen.
[lxiv]- Enfal/48.
[lxv]- Mecalis-u Ýbn-i Þeyh, s.111, 112; Bihar-ül Envar, c.60, s.233, 234 ve 160; el-Mizan, c.9, s.108, el-Burhan-i Bahrani'den naklen.
[lxvi]- Nehc-ül Belaða-i Abduh, c.2, s.163 ve yine bkz. Bihar-ül Envar, c.60, s.214.
[lxvii]- Ýlel-üþ Þerai, c.2, s.213; Bihar-ül Envar, c.60, s.240.
[lxviii]- Tefsir-u Kummi, s.35; Ýlel-üþ Þerai, c.2, s.212; Bihar-ül Envar, c.60, s.240, s75.
[lxix]- Bihar-ül Envar, c.60, s.240.
[lxx]- Tefsir-ül Kebir, c.1, s.236-237; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c., s.298 ve tabir farkýyla bkz. el-Milel ven Nihal, c.1, s.16-18.
[lxxi]- Bakara/34.
[lxxii]- et-Tibyan-i Tusi, c.1, s.154; et-Tefsir-ül Kebir, c.1, s.237, Mecma-ül Beyan, c.1, s.83; Envar-üt Tenzil, c.1, s.142; Ruh-ul Meani, c.1, s.203, 232; Bihar-ül Envar, c.60, s.309-310.
[lxxiii]- Envar-üt Tenzil, c.1, s.141-142, el-Keþþaf, c.3, s.382; Cami-ül Beyan, c.1, s.181; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.298; Ruh-ul Meani, c.1, s.229 ve 231, el-Kafi (Usul), hadis.2548.
[lxxiv]- ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.51.
[lxxv]- Ruh-ul Cenan, c.1, s.88-89.
[lxxvi]- ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.51; el-Burhan-i Bahrani, c.1, s.77.
[lxxvii]- Sefinet-ül Bihar, c.1, s.100.
[lxxviii]- Bihar-ül Envar, c.60, s.268-269 ve 331; el-Burhan-i Bahrani, c.1, s.77-78; Urs-ul Mecalis, c.41; el-Mu'cem-ul Mufehris, Densing, c.3, s.129; el-Mizan, c.8, s.62 ve 64; Dairet-ül Mearif-il Petros, c.1, s.339; Mefatih-ul Kenz-üs Sünnet, s.9.
[lxxix]- el-Kafi, c.2, s.304-305; el-Mizan, c.8, s.64 (hadisin baþ tarafý Münyet-ül Mürid, Benbei baskýsý, s.151; Bihar-ül Envar, c.60, s.265; az bir farkla:Kenz-ül Ummal, c.3, s.523.
[lxxx]- Nas/4-5.
[lxxxi]- el-Mizan, c.8, s.41.
[lxxxii]- el-Hisal, c.1, s.285; Bihar-ul Envar, c.60, s.248; ayný kitaptan naklen Sefinet-ul Bihar, c.1, s.100.
[lxxxiii]- Sefinet-ül Bihar, c.1, s.100.
[lxxxiv]- el-Hisal, c.1, s.112.
[lxxxv]- Bakara/37; A'raf/23.
[lxxxvi]- Tefsir-u Kummi, s.32; Bihar-ül Envar, c.60, s.274; el-Mizan, c.8, s.59-60, el-Kafi'den ve Tefsir-i Kummi'den naklen.
[lxxxvii]- el-Kafi (usul), c.4, s.386; Bihar-ül Envar, c.60, s.198; el-Mizan, c.8, s.59, Tefsir-i Ayyaþi'den naklen.
[lxxxviii]- Ýlel-uþ Þera-i, c.2, s.233 ve 281; Uyun-u Ahbar-ir Rýza, s.134 ve 136; Bihar-ul Envar, c.6, s.346-347.
[lxxxix]- el-Kafi, c.5, s.544; Bihar-ül Envar, c.60, s.278.
[xc]- ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.51; el-Hisal, c.1, s.50; Bihar-ül Envar, c.60, s.222, 281.
[xci]- Nehc-ül Belaða, c.2, s.162; el-Kafi, c.2, s.308; Tefsir-i Ayyaþi, c.2, s.9; Bihar-ül Envar, c.60, s.220, 259.
[xcii]- el-Burhan, c.2, s.4; el-Kafi (usul), hadis:176; Tefsir-u Kummi, s.32; el-Hisal, c.2, s.615; Kýsas-ül Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.38, el-Mizan, c.8, s.59; Bihar-ül Envar, c.60, s.198 ve 273.
[xciii]- ed-Dürr-ül Mensur, c.3, s.72; el-Mizan, c.8, s.59.
[xciv]- el-Menar, c.8, s.331; Kýsas-ül Enbiya, Ýbn-i Kesir, c.1, s.39; el-Cami-u li-Ahkam-il Kur'an, c.1, s.171.
[xcv]- Bakara/168; En'am/142; A'raf/22 ve adým adým Þeytan-ý insanýn düþmaný tanýtan diðer birçok ayetler.
[xcvi]- Bakara/199; ve diðer ayetler.
[xcvii]- Âl-i Ýmaran/159.
[xcviii]- Nisa/12; Ýsra/64 ve diðer ayetler.
[xcix]- Maide/19.
[c]- Maide/19.
[ci]- A'raf/27; Enfal/27; Tâhâ/120; Bakara/36; ve diðer hadisler.
[cii]- Enfal/48; Ýbrahim/22; Haþr/16.
[ciii]- Enfal/48; Nahl/62; Muhammed/25.
[civ]- Yusuf/32; Mücadele/19.
[cv]- Ýsra/27.
[cvi]- "Ýlk kez Ýblis'in temelini attýðý þeyler" baþlýðý altýndaki kaynaklara müracaat ediniz.
[cvii]- Nisa/119.
[cviii]- Nisa/119.
[cix]- Bakara/102.
[cx]- Furkan/29.
[cxi]- Zuhruf/26.
[cxii]- Nahl/100.
[cxiii]- Hac/3 ve 4; Fatýr/6.
[cxiv]- Meryem/44.
[cxv]- Sâd/74; yine bkz. "Ýlk kez Ýblis'in temelini attýðý þeyler" baþlýðý altýnda, rakam:1.
[cxvi]- Yusuf/100; Ýsra/53 ve diðer ayetler.
[cxvii]- Þuera/111-112.
[cxviii]- Bkz. "Ýlk kez Ýblis'in temelini attýðý þeyler" baþlýðý altýndaki 9. konu.
[cxix]- Sebe/2.
[cxx]- A'raf/17-18; Hicr/38.
[cxxi]- En'am/112.
[cxxii]- Nas/4; Mecma-ül Beyan, c.10, s.571, Bihar-ül Envar, c.60, s.194.
[cxxiii]- En'am/121.
[cxxiv]- ed-Dürr-ül Mensur, c.1, s.63; Bihar-ül Envar, c.60, s.281; daha geniþ açýklama için biraz farkla bkz. Dairet-ül Mearif-i Patros, c.1, s.339; Arais-ül Beyan, s.41.
[cxxv]- A'lam-u Kur'an, s.8ða-i Abduh, c.2, s.165.
[lvi]- el-Mizan, c.15, s.29.
[lvii]- Zuhruf/36.

Ynt: İblisi Tanıyalım

Paylaşım için teşekkürler..Allah razı olsun..